Паважаныя бацькі!

Прапануем вашай увазе відэаказкі для сумеснага прагляду з дзецьмі.

"Дзедава рукавічка"(відэаролік)  

"Курачка Рабка"(відэаролік)

"Коцік, пеунік і лісіца"(відэаролік)

"Церамок"(відэаролік)

"Калабок"(відэаролік)

"Верабей і мыш"(відэаролік)

"Зайкава хатка"(відэаролік)

 "Як курачка пеўніка ратавала"(відэаролік)

Паважаныя бацькі! Адкажыце, калі ласка, на анлайн-апытанне пасля прагляду відэаказак

  Дзяцінства немагчыма ўявіць без казкі, таму што слухаць казкі, якія табе расказваюць тата і мама, бабуля ці дзядуля, ці добрая выхавацелька, калі бацькоў няма побач — гэта адно з правоў дзіцяці, запісаных у Канвенцыі аб правах дзіцяці. У ёй сказана, што дзіця мае права на зносіны і на ўвагу, на паўнавартаснае развіццё, на выражэнне сябе, на адпаведную свайму ўзросту і зразумелую ў гэтым узросце інфармацыю, а таксама на вывучэнне культуры свайго народу.
Усё гэта ёсць у казках. 

  Казкі вучаць і перасцерагаюць, казкі звязваюць нашых пра-прадзедаў ды пра-прабабуляў з намі. Казкі — гэта ўтульны сямейны вечар, калі клопаты вялікага свету засталіся за сценамі Вашага дому, а Вы і Ваш час належаць толькі Вашым дзецям.
Казкі — гэта цэлы чароўны свет, у якім Вы падарожнічаеце разам, трымаючыся за рукі. Свет, у якім Вашае дзіця можа стаць веліканам і навучыць Вас, дарослага чалавека, чаму-небудзь новаму.

  Прапануем вам, паважаныя зацiкауленыя бацькi, прачытаць са сваiмi дзеткамi ,беларускiя народныя казкi. 

 Каб перайсці да казак, цісні кнопку:

Дзяржаўная сімволіка

      Кожная сучасная дзяржава мае свае сімвалы, якія выказваюць яго палітычную самастойнасць і незалежнасць, гісторыю станаўлення і развіцця, нацыянальную самабытнасць. Краіна, якая не беражэ свае святыні, не шануе свой дзяржаўны герб і сцяг, не вучыць новыя пакаленні разумець, цаніць і паважаць дзяржаўныя сімвалы, рызыкуе будучыняй свайго народа. У адпаведнасці з артыкулам 19 Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь Дзяржаўны сцяг, Дзяржаўны герб і Дзяржаўны гімн з'яўляюцца сімваламі дзяржаўнага суверэнітэту рэспублікі. Дзяржаўныя сімвалы Рэспублікі Беларусь прайшлі доўгі шлях станаўлення, развіцця і сцвярджэння. У іх беражліва захаваны рысы, якія адлюстроўваюць мірныя, стваральныя мэты беларускага народа і дзяржавы. Герб, сцяг і гімн - галоўныя сімвалы незалежнасці, якія перадаюць гісторыка-культурную спадчыну нашага народа, падкрэсліваюць нацыянальны дух і годнасць беларускіх грамадзян.

Дзяржаўны сцяг Рэспублікі Беларусь

   Дзяржаўны сцяг змяшчае істотна важныя звесткі аб нашай краіне. Дзяржаўны сцяг - гэта гісторыя і сённяшні дзень народа. Ва ўсе часы людзі шанавалі сцяг дзяржавы, беражліва захоўвалі, верылі ў яго славу, прысягалі на вернасць.

      Пастановай Дзяржаўнага камітэта па стандартызацыі Рэспублікі Беларусь ад 10 лютага 2012 года. №12 унесены змены ў стандарт, зацверджаны ад 19 сакавiка 2008 г. (СТБ 911-2008), які распаўсюджваецца на Дзяржаўны сцяг Рэспублікі Беларусь і ўстанаўлівае агульныя тэхнічныя ўмовы, у адпаведнасці з якімі патрабаванні да выявы Дзяржаўнага сцяга Рэспублікі Беларусь выкладзены ў новай рэдакцыі.

      Дзяржаўны сцяг Рэспублікі Беларусь з'яўляецца сімвалам дзяржаўнага суверэнітэту Рэспублікі Беларусь, уяўляе сабой прамавугольнае палотнішча, якое складаецца з дзвюх гарызантальна размешчаных каляровых палос: верхняй - чырвонага колеру шырынёй у 2/3 і ніжняй - зялёнага колеру ў 1/3 шырыні сцяга. Каля дрэўка вертыкальна размешчаны беларускі нацыянальны арнамент чырвонага колеру на белым полі, які складае 1/9 даўжыні сьцягу. Адносіны шырыні сцяга да яго даўжыні - 1: 2. Сцяг мацуецца на дрэўку (флагштоку), якое афарбоўваецца ў залацісты (охра) колер.

      Наш сцяг мае тры колеры: чырвоны, зялёны і белы.

Чырвоны колер - са старажытных часоў служыць знакам Сонца, сімвалізуе кроўныя повязі, братэрства, барацьбу за правае справу. Ён азначае высокае прызначэнне ў лёсе і перамогу. Чырвоны колер на сучасным сцягу Беларусі сімвалізуе стандарты пераможнай Грунвальдскай бітвы беларускіх палкоў з крыжакамі, колер сцягоў Чырвонай Арміі і беларускіх партызанскіх брыгад. Адначасова гэта знак шчасця, жыцця. Даўней знатныя людзі насілі чырвоныя шапкі, боты і чырвоныя сарафаны.

      Зялёны колер - колер Прыроды. Гэта колер ураджайных палёў, надгледжаных працавітымі рукамі хлебаробаў, лугоў і лясоў, якія здаўна займалі асноўную тэрыторыю нашай краіны. Зялёны колер - колер дабра, росту, развіцця, дабрабыту і міру.

      Белы колер - гэта перш за ўсё колер свабоды. Нездарма назва нашай краіны - Беларусь - звязана з нязгаснай воляй народа да свабоды. Існавала і Чорная Русь, так ўмоўна называўся край славянскіх плямёнаў, захопленых ворагамі. Разам з тым белы колер - гэта колер маральнай чысціні і мудрасці. І гэтыя якасці павінны свята захоўваць у сваёй душы грамадзяне беларускай зямлі.

      На белы колер накладзены беларускі нацыянальны арнамент, які аб'ядноўвае чырвоны і зялёны колеры ў графічны малюнак, напоўнены высокім сэнсам. Беларускі арнамент сімвалізуе старажытную культуру народа, духоўнае багацце, адзінства. Па сваім паходжанні гэта сімвалічны малюнак, графічны спосаб загаворы вышэйшых боскіх сіл. Пасродкам узораў людзі выказвалі розныя пажаданні і запаветы яшчэ ў тыя часы, калі не існавала пісьменства - яны хацелі перадаць ўрокі жыцця новым пакаленням. Са шматлікіх варыянтаў беларускіх народных арнаментаў на Дзяржаўным сцягу Рэспублікі Беларусь захаваны фрагмент найбольш старажытнага і тыповага, выкананы ў 1917 годзе простай сялянкай з вёскі Костелище Сенненскага павета Матронай Марковіч. Ён сімвалізуе перш за ўсё працавітасць, майстэрства як перадумову усякага шчасця, лёсу. У цэнтры ромб з тоўстымі гаплікамі, азначае вечнасць і рух. Сам ромб - гэта найстаражытнае выява багіні Зямлі і ўрадлівасці. Разам з тым гэта сімвал дагледжанага, г.зн. засеянага поля, ён акружаны знакамі, заклінаю пра ўраджай, поспеху, выкананні праведных, добрых жаданняў. Роўныя боку ромба на белай паласе каля дрэўка Дзяржаўнага сцяга сімвалізуюць шчодрасць, сардэчнасць, адкрытасць нашых людзей ўсім народам - ​​суседзям. Ромбы паменш - гэта таксама загаворы - «хлябы», г.зн. ежа, якую трэба разумець як ежу для духу і ежу для цела.

      Беларускі сцяг распавядае гісторыю беларускага народа ў яе самых істотных рысах, кліча да ажыццяўлення самых высокіх імкненняў, да свабоды, росквіту, дружбе народаў. Тры паласы Дзяржаўнага сцяга нясуць пажаданне дабра, поспеху і росквіту ўсім грамадзянам Беларусі і ўсім народам Зямлі.

      Пры цырымоніях і іншых урачыстых мерапрыемствах Дзяржаўны сцяг Рэспублікі Беларусь выкарыстоўваецца з наканечнікам ромбападобнай формы з выявай пяціканцовай зоркі, аналагічнай яе выяве на Дзяржаўным гербе Рэспублікі Беларусь. Наканечнікі вырабляюцца з металу жоўтага колеру.

Дзяржаўны герб Рэспублікі Беларусь

      Дзяржаўны герб Рэспублікі Беларусь з'яўляецца сімвалам дзяржаўнага суверэнітэту Рэспублікі Беларусь. У ім адлюстраваны асноўныя нацыянальныя духоўныя каштоўнасці беларусаў: грамадзянская адзінства, праца, імкненне да ўдасканалення свой асобы і ўсяго грамадства, міралюбнасць і адначасова гатоўнасць пастаяць за сваю свабоду і суверэннасць.

    Дзяржаўны герб Беларусі ўяўляе сабой срэбранае поле, у якім размешчаны зялёны контур дзяржаўнай мяжы Рэспублікі Беларусь, накладзены на залатыя промні ўзыходзячага над зямным шарам сонца. Уверсе поля знаходзіцца пяціканцовая зорка. Поле апраўлена вянком з залатых каласоў, пераплеценых справа кветкамі канюшыны, злева кветкамі лёну. Вянок тройчы перавiты з кожнага боку чырвона-зялёнай стужкай, у сярэдняй частцы якой у аснове герба напісана ў два радкі золатам «Рэспубліка Беларусь». (Закон Рэспублікі Беларусь "Аб дзяржаўных сімвалах Рэспублікі Беларусь", 5 ліпеня 2004 года № 301-З).

      Зялёны контур - тэрыторыя Рэспублікі Беларусь, якой яна захаваная на геаграфічнай карце. Зялёны контур - у залатых промнях ўзыходзячага сонца. Гэтая сімволіка даволі простая: усе свае намеры грамадзяне накіроўваюць да Айчыны - гэта наша зямля. Мы захаваем яе ў тых межах, у якіх яна нам перададзена папярэднімі пакаленнямі.

      Вянок спрадвеку выкарыстоўваўся народамі як узнагарода пераможцу і ўвасабляў перамогу. Вянок з каласоў, пераплятаюцца кветкамі канюшыны і лёну, - гэта сімвал памяці і непарыўнай сувязі сучаснікаў з продкамі. Вянок, адукаваны з пучка жыта, са старажытных часоў меў свяшчэнны сэнс для ўсіх славянскіх народаў, якія стварылі на працягу стагоддзяў сваю асаблівую культуру. Славяне верылі, што пучок ці іншай хлебны пасыл - самы годны спосаб звароту да чароўным сілам з просьбай аб пасланні або дараванні новага ўраджаю і росквіту. Да гэтага дня многія жыхары нашых вёсак ставяць у доме сноп або пучок каласоў з новага ўраджаю як заклад працоўнай поспехі ў будучыні.

      Канюшына - сімвал сувязі са стваральным светам жывёл, для якіх канюшына - лепшы корм. Старажытныя лічылі, што чалавек - частка усяго свету жывых істот, здольны захаваць сабе жыццё і забяспечыць росквіт толькі пры ўмове захавання і росквіту астатняга жывёльнага свету.

      Лён - гэта бавоўна поўначы, лён - сімвал пераўтваральнай моцы працы, знак дабра і дастатку.

      Ніжэй контуру мяжы Рэспублікі Беларусь змешчаны зямны шар з узыходзячым над ім сонцам і залатымі промнямі. Малюнак зямлі і ўзыходзячага сонца - гэта два пласта знакаў жыцця: Зямля - ​​аснова ўсяго жывога, Сонца - крыніца жыцця. Зямны шар - гэта знак таго, што Беларусь, з'яўляючыся часткай цывілізацыі, успрымае ўсе народы Зямлі як раўнапраўных сяброў і партнёраў, гатова з імі сябраваць і гандляваць. Зямля ў промнях сонца - вера у вечнасць жыцця. Яднанне Зямлі і Сонца - галоўны знак жыцця. У старажытных міфах чалавецтва захаваная гэтая сімволіка.

      Чырвоная зорка - пяціканцовая зорка - сімвал чалавека і чалавецтва, знак мужнасці і высокіх намераў. Пяць прамянёў сімвалізуюць сувязь, сяброўства людзей усіх пяці кантынентаў Зямлі. Гэта падкрэслівае прыязны характар ​​нашага народа.

      Герб Беларусі сімвалізуе волю народа і выкарыстоўваецца усімі дзяржаўнымі органамі краіны. Цяперашнія Герб і Сцяг Рэспублікі Беларусь прыняты ў выніку ўсенароднага галасавання на рэферэндуме 14 мая 1995 года.

Дзяржаўны гімн Рэспублікі Беларусь

     У адпаведнасцi з артыкулам 19 Канстытуцыi Рэспублiкi Беларусь Дзяржаўны сцяг, Дзяржаўны герб i Дзяржаўны гiмн з`яўляюцца сiмваламi яе дзяржаўнага суверэнiтэту.

      Прэзiдэнтам Рэспублiкi Беларусь была пастаўлена задача стварэння гiмна новай, незалежнай Беларусi. У якасцi Дзяржаўнага гiмна Рэспублiкi Беларусь Прэзiдэнт краiны зацвердзiў твор на музыку Н.Сакалоўскага i словы М.Клiмковiча, У.Карызны.

      У новым Дзяржаўным гiмне Рэспублiкi Беларусь захавана музыка Н.Сакалоўскага, якая сiмвалiзуе пераемнасць гiстарычных традыцый беларускага народа, карыстаецца папулярнасцю i павагай у прадстаўнiкоў розных пакаленняў грамадзян краiны i па сваiх мастацкiх якасцях адпавядае ўсiм патрабаванням, прад`яўляемым да гiмнiчных твораў.

      З прапанаваных варыянтаў тэкстаў гiмна на музыку Н.Сакалоўскага камiсiя i грамадскасць аддалi перавагу вершу М.Клiмковiча i У.Карызны. Захоўваючы адпаведнасць меладычным i рытмiчным асаблiвасцям музыкi Н.Сакалоўскага, гэты паэтычны твор у той жа час адлюстроўвае новыя палiтычныя, эканамiчныя i сацыяльныя ўмовы развiцця Рэспублiкi Беларусь як суверэннай, мiралюбiвай дзяржавы, падкрэслiвае патрыятызм i працавiтасць яе грамадзян, сяброўскiя адносiны памiж прадстаўнiкамi ўсiх нацыянальнасцей, якiя жывуць у нашай краiне.

      Гэтым жа Указам Кiраўнiк дзяржавы зацвердзiў Палажэнне аб Дзяржаўным гiмне Рэспублiкi Беларусь, якое вызначае статус гiмна, умовы i правiлы яго выканання i выкарыстання. 

      Зацвярджэннем Дзяржаўнага гiмна завяршыўся працэс фармiравання дзяржаўнай сiмволiкi Рэспублiкi Беларусь.

ДЗЯРЖАЎНЫ ГІМН РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ
Словы М.Клімковіча, У.Карызны
Музыка Н.Сакалоўскага

Мы, беларусы - мірныя людзі,
Сэрцам адданыя роднай зямлі,
Шчыра сябруем, сілы гартуем
Мы ў працавітай, вольнай сям'і.

Слаўся, зямлі нашай светлае імя,
Слаўся, народаў братэрскі саюз!
Наша любімая маці-Радзіма,
Вечна жыві і квітней, Беларусь!

Разам з братамі мужна вякамі
Мы баранілі родны парог,
У бітвах за волю, бітвах за долю
Свой здабывалі сцяг перамог!

Слаўся, зямлі нашай светлае імя,
Слаўся, народаў братэрскі саюз!
Наша любімая маці-Радзіма,
Вечна жыві і квітней, Беларусь!

Дружба народаў - сіла народаў -
Наш запаветны, сонечны шлях.
Горда ж узвіся ў ясныя высі,
Сцяг пераможны - радасці сцяг!

Слаўся, зямлі нашай светлае імя,
Слаўся, народаў братэрскі саюз!
Наша любімая маці-Радзіма,
Вечна жыві і квітней, Беларусь!

У «Краіне казак» з'явілася «Чытанка для дзіцячага садка» . Больш за 300 казак, вершаў і апавяданняў цяпер на мабільных прыладах!

Спампаваць праграму бясплатна можна тут: 

https://play.google.com/store/apps/details?id=org.alex73.android.dzietkam .

Прыказкі, конкурсы, сцэнарыі, загадкі, калыханкі, прыпеўкі, вершыкі і шмат іншага для беларускіх дзетак

Мультфільмы з беларускім тэкстам

"Буся" - чытанка-маляванка для дашкольнікаў

"Вясёлка"

Букаландыя - гэта горад-краіна, размешчаная... на дрэве. Па тоўстых галінах бягуць вуліцы, абапал якіх - дамкі, гнёзды і дуплы мясцовых жыхароў. Тота, Вядзёрак, Элізар, Ківак і Зэмбуля занятыя сваймі будзённымі клопатамі. Але ж аднойчы каля незвычайнага дрэва з'яўляецца чужынец. Вялікі і няўклюдны, ён вельмі адрозніваецца ад жыхароў Букаландыі. Спачатку яны ставяцца да яго стрымана, нават з недаверам, але неўзабаве даведваюцца, што чужынец, Бульбэр, шукае сяброў. 

https://youtu.be/W2vF_AhaUtg   Букаландыя 01. Бульбэр

https://youtu.be/HIRifZUzkM0     Фільм са страшнаю назваю 11

https://youtu.be/KZs-eNcLHG4   Прыгоды ката Філімона.34 Сябар Ліс

https://youtu.be/nIL_pahtHaQ     Прыгоды ката Філімона.20 Як кот з сабакам

https://youtu.be/uWwJ4sCDc6A   Прыгоды ката Філімона.26 Дзірка ў плоце

https://youtu.be/Du5ZrczF5Tw    Прыгоды ката Філімона 01. Турнір    

 https://www.youtube.com/watch?v=wmf6xSwVpVk    Матыльда.01 Як ловяцца мышы 

https://youtu.be/4_wFh_j16NI    Між намі, бусламі.01 Вяртаньне буслоў 

https://youtu.be/95tFIAazWJ0   Мядзьведзік Фантазік 02.Таямніца крышталя 

https://youtu.be/vPjzCPWuQjM  Мядзьведзік Фантазік 03.Месяцовая краіна

https://youtu.be/vHSbjgVh0tw Мядзьведзік Фантазік 01.Блакітны Мядзьведзік

https://youtu.be/_kwb4Yk5Lnc  Мядзьведзік Фантазік 13.Імяніны Фантазіка

https://youtu.be/KkaTRf_Mias  Мядзьведзік Фантазік 12.Маяк ліхтарыя

https://youtu.be/xO9v1jnueYE Мядзьведзік Фантазік 08.Зьнішчаная пячатка

https://youtu.be/gMe7T_Of4-s    Мядзьведзік Фантазік 07.Пурпуровая жамчужына 

https://youtu.be/ab3NbJU6AHI    Букаландыя 03. КатарСтрофа

Гульні-карагоды для маленькіх

Полька-Янка 
(танец-гульня для малых) 

1. Усе за ручкі сябра ўзялі, 
Хутка парачками сталі. 
Раз, два, тры, чатыры, пяць, 
Будзем польку танцаваць. 

Прыпеў: Закружыліся хутчэй, 
Ўсім нам стала весялей (2 разы) 

2. Будзем мы с табой дружыць, 
Па далоньках гучна біць 
І вось так, і вось так, 
Па далоньках гучна біць. 

3. Як не будзем мы мірыцца 
Будзем пальчыкам сварыцца, 
І вось так, і вось так, 
Будзем пальчыкам сварыцца. 

4. Нашы ручки, патанцуйце, (ліхтарыкі) 
Ну, а дзеткі пастаяць. 
Хутка разам уцякайце... 
Выхавацель: Я вас буду даганяць! 


Гульня "Арэлі" 

(Дзеці стаяць у крузе, трымаюцца за рукі і махаюць руками наперад-назад) 

Гой-да, гой-да, на арэлі селі, 
Гойда, гой-да, песеньку запелі. 
Вось так, вось так - хутка разгайдаліся, (Тупаюць ножкамі і паскараюцца з кожным разам) 
Вось так, вось так - весела смяяліся! (Падаюць і рагочуць!) 

ПРЫГОДЫ ЧОРНАГА, ШЭРАГА І БЕЛАГА

Дзейныя асобы: мама-котка, шэрае кацяня, белае кацяня, чорнае кацяня, мыш, жабка, рыба. 

Мама-котка збіраецца ў госці. Старанна мыецца перад люстэркам. 

Ш.К. (выбягае з кулісы) 
- Мяў, матуля, ты куды? 
М.К. - У госці я, гады ў рады. 
Б.К.(выбягае з кулісы, за ім Ч.К.) 
- Мяў, матулечка, нядзеля! 
Ч.К. – Мы гуляць пайсці хацелі! 
М.К. (гладзіць кацянятаў, тыя лашчацца) 
- Буду хутка, абяцаю. Вось тады і пагуляем! Вы тут без мяне цішэй, не палохайце мышэй! 
(сыходзіць,з кулісы выкатваецца клубок. Кацяняты пачынаюць з ім гуляцца. З іншай кулісы крадком выходзіць Мыш.) 
Мыш: - Мама-котка выйшла з хаты. Дома толькі кацяняты. Хай дурэюць, хай гуляюць. Я пад’есці пашукаю. 
Б.К. – Вой, глядзіце! 
Ш.К. – Гэй, лавіце! 
Ч.К. – Даганяйце! 
Мыш – Не чапайце! 
(Кругамі бегаюць па сцэне. З кулісы высоўваюць скрыню з мукой, нарэшце мыш ускоквае ў скрыню з мукой, за ім кацяняты. Кацяняты за сцэнай крычаць “Трымай, шукай, не выпускай!” Выходзяць у белых накідках.) 
Б.К. – Не злавілі. 
Ш.К. – Упусцілі. 
Ч.К. – Перапэцкаліся ўсе! 
(хорам) – Нам ад мамы пападзе! 
(Сыходзяць са сцэны. Выскоквае Жабка.) 
Жаб – Квах, які цудоўны дзень! Ква-а, а хто гэта ідзе? 
(На сцэну выходзяць цугам кацяняты. Жабка па кроку адступае, кацяняты наступаюць. Так праходзяць кола. З кулісы высоўваюць чорны комін.) 
Жаб – Ква-а-пабачэння! 
(жабка лезе ў комін. Кацяняты на момант спыняюцца перад комінам, зазіраюць туды.) 
Б.К. – Перапэцкаемся зноў! 
Ш.К. – Можа, лепш пайсці дамоў? 
Ч.К. – Ды лезце хутчэй, бо жабка ўцячэ! 
(Па адным кацяняты лезуць у комін. З кулісы выскоквае Жабка ў чорным.) 
Жаб – Ква-ха-ха, ква-ха-ха! Поўзаюць, шукаюць! А як вылезуць – сябе самі не пазнаюць! 
(Жабка скача праз сцэну, з апошнім “ква-ха-ха” знікае ў кулісе. Па адным выходзяць кацяняты ў чорным, аглядаюць сябе, уздыхаюць.) 
Б.К. – Не злавілі. 
Ш.К. – Упусцілі. 
Ч.К. – Перапэцкаліся ўсе! 
(хорам) – Нам ад мамы пападзе! 
(З кулісы выходзіць рыба, выносіць перад сабой “сажалку” з чаротам абапал.) 
Б.К. – Вой, глядзіце! 
Ш.К. – Гэй, лавіце! 
Ч.К. – Даганяйце! 
(Рыба хаваецца ў сажалку, туды ж скачуць кацяняты. Пэўны час выскокваюць з вады па чарзе галовы, адфыркваюцца, пытаюцца “дзе рыба?” , за гэты час скідаюць чорныя хламіды, вылазяць па адным.) 
Б.К. – Не злавілі. 
Ш.К. – Упусцілі. 
Ч.К. – І да ніткі змоклі ўсе! 
(хорам) – Нам ад мамы пападзе! 
(Ідуць, панурыўшыся, колам па сцэне. Сажалка знікае, выкатваецца клубок. Кацяняты садзяцца вакол клубка на падлогу, кладуцца , пазяхаюць і засынаюць.) 
М.К. (выходзіць на сцэну, аглядае кацянятаў) 
- Дзеці, мы ідзем гуляць! 
К.К. (хорам, прыўзняўшыся з падлогі): 
- Мяў, матуля, дай паспаць! 

КАНЕЦ 

Як Данік і Данута ў доктара гуляліся

(На сцэне Данута з лялькай. На століку – блісцеры з таблеткамі, слоічкі з кроплямі, стэтаскоп, лыжка, шпрыц ) 
Данута (садзіць ляльку на крэсла): — Адкрыйце рот, шаноўная… А-а-а… Даражэнькая, ды ў вас горла чырвонае! Гэта, мусіць, ангіна! Не трэба было есці пяць порцый марозіва за раз! Прапісваю вам горкія таблеткі! (бярэ блісцер, дастае таблетку, пхне ляльцы ў рот, кідае на падлогу, уздыхае) Нецікава! 
(уваходзіць Данік) 
Данік: — Данутка, што ты робіш? 
Данута: — Хацела ў доктара пагуляцца, але з лялькамі нецікава: яны таблетак не глытаюць. 
Данік: — З катом пагуляйся! 
Данута: — Спрабавала! Во як падрапаў! (паказвае рукі) Данік! Давай я цябе буду лячыць! 
Данік (паціскае плячыма): — Дык у мяне нічога не баліць! Я здаровы! 
Данута: — Ну Данічак, ну калі ласачка! 
Данік: — Ну, добра, добра! Лячы! 
Данута: — Сядайце, шаноўны, я вас паслухаю! (прыстаўляе стэтаскоп) Дыхайце… не дыхайце… У вас моцныя хрыпы! Я вам прапісваю сіроп! 
Данік: — Салодкі? Тады давай! А то я горкія таблеткі не люблю! (Данута налівае ў лыжку са слоіка) Больш лі, не шкадуй! Давай! (выпівае) Смачна! Давай яшчэ! 
Данута: — Вы такі добры пацыент, вось вам яшчэ таблеткі! (дастае некалькі таблетак) 
Данік: — Вой, Данутка! А мама ж казала, што самім нельга браць таблеткі! 
Данута: — Я доктарка, ты павінен мяне слухацца! Хуценька глынай! Гэта вітаміны! 
Данік: — Ну, калі вітаміны… (кладзе таблеткі ў рот, крывіцца, адварочваецца, хуценька выплёўвае таблеткі ў руку, сціскае кулак) Добра, я ўжо здаровы. Пайду з пацанамі ў футбол пагуляю! 
Данута: — Пачакайце, шаноўны! Я зраблю вам прышчэпку! (бярэ шпрыц) 
Данік: — Не трэба! Я не хачу! 
Данута: — Трэба! Я доктарка, я ведаю! 
(уваходзіць Марына) 
Марына (строга): — Што за спрэчка? 
Данута: — Марына! Скажы яму! 
Марына: — Што сказаць? 
Данута: — Скажы, каб мяне слухаўся! А то ён прышчэпку рабіць не хоча! 
Данік (злосна): — Прышчэпку не буду! Хопіць, што сіроп піў ды таблеткі глынаў! 
Марына (занепакоена): — Што за сіроп? Якія таблеткі? 
Данік (маша рукой): — Не ведаю. У Дануты спытай. Яна ж доктарка! 
Данута: — Той сіроп, што мама ад кашля дае! А таблеткі замест вітамінаў… Бо мама казала, што вітаміны скончыліся… 
Марына (разглядае блісцеры): — І ты, Данік, шмат гэтых таблетак з’еў? 
Данік: — Штук пяць, можа, шэсць… А што? 
Марына (бярэ Даніка за руку): — Тады апранайся, паедзеш у лякарню. Зараз “хуткую дапамогу” паклічам… 
Данік (вырывае руку): — Дык я ж здаровы! 
Марына: — Трэба прамыць табе страўнік, каб вымыць таблеткі, інакш ты можаш атруціцца і памерці! 
Данік (спалохана): — Вой, нешта мне сапраўды кепска… галава кружыцца ды жывот баліць… 
Данута (спалохана): — Данічак! А ты ўжо іх праглынуў? Можа, яшчэ выплюнеш? 
Данік (узгадвае): — Зусім забыўся! (расціскае кулак, паказвае таблеткі) Марына, яны ўсе тут! Я адразу ж выплюнуў, бо яны надта ж горкія! Можа, не трэба ў лякарню, а? Мне ўжо лепей! 
Марына (уздыхае з палёгкай): — Добра, што ты не стаў глытаць таблеткі. Але вы павінны запомніць на ўсё жыццё: нельга ўжываць лекі проста так! Лекі дзецям прызначае доктар, а дае нехта з дарослых! Ні сіропы, ні таблеткі, ні нават вітаміны дзеці самі браць не павінны! Дарэчы, калі зрабіць укол ці прышчэпку няправільна, Данута, таксама можна захварэць! Зразумелі? 
Данута: — Зразумелі. Я больш не буду лекі браць. А калі вырасту, стану доктарам! 
Данік: — І я таксама! 
Марына (дастае некалькі яблыкаў): — Малайцы! А зараз, каб ніхто з вас не хварэў, будзем есці вітаміны. Прыродныя! 
Данік і Данута (разам): — Дзякуй табе, Марына! 
Марына: — На здароўе! А хочаце, мы разам пагуляем у доктара? Толькі замест таблетак возьмем цукеркі! 
Данік і Данута (разам): — Ура! 
 

Алена Церашкова

Як Данік і Данута падарункі рыхтавалі

Марына: — Данік! Данута! Хадзіце сюды, размова ёсць! 
Данік (незадаволена): — Чаго табе, Марынка? Мы ў хованкі гуляемся, а ты замінаеш! 
Данута: — Кажы хутчэй, што трэба! У нас часу няма! 
Марына: — Вы памятаеце, што хутка Новы год? 
Данік і Данута (хорам): — Памятаем! 
Данута (пакрыўджана): — Гэта мама не памятае! Я ёй кожны дзень нагадваю: трэба замовіць Дзеду Марозу новую ляльку, каб сама хадзіла ды размаўляла! А мама ўсё забываецца! 
Данік (паблажліва): — Вось дурное дзяўчо! Верыць у Дзеда Мароза! Падарункі нам купляюць бацькі! Я вось тату так і сказаў: падары мне ровар, як у Петруся! І падзорную трубу! 
Марына (задуменна): — Кажаш, дзеда Мароза няма? 
Данік (пераканана): — Няма! 
Марына: — Дзіўна, а хто ж мне тады гэтую паштоўку даслаў? (паказвае навагоднюю паштоўку) 
Данута (падскокваючы): — Марыначка, пачытай! 
Марына (урачыста): — Дарагія дзеці! Данута і Данік! Я захварэў, і магу не паспець павіншаваць усіх асабіста. Я прашу вашай дапамогі! Павіншуйце, калі ласка, тату, маму і бабулю з Новым годам! Дзякуй за дапамогу, ваш Дзед Мароз! 
Данік (са шкадаваннем): — Эх, не будзе ў мяне ровара… 
Данута (спалохана): — Вой, Марынка, а калі Дзед Мароз зусім не паправіцца?.. 
Марына (упэўнена): — Абавязкова паправіцца! Яму толькі трэба як след адпачыць! Але хто ж тады ўсіх павіншуе… 
Данік і Данута (разам): — Мы павіншуем! Мы справімся! 
Марына: — Вось і добра! Падумайце пакуль, потым мне распавядзеце!(сыходзіць) 
Данута: — Я ведаю, што я маме падару! Яна мне год таму ляльку падарыла. А лялька гэтая мне зусім не падабаецца! Вось і падару назад! 
Данік: — А я тату падару свае старыя канькі! Мне яны усё роўна малыя! 
Данута: — А што бабулі падарыць? 
Данік: — Можа, кніжку пра калабка? 
Данута: — Я гэтую кніжку сама люблю! Лепей твой футбольны мяч! 
Данік: — А чым я гуляцца буду? (з’яўляецца Марына) 
Марына: — Ну што, прыдумалі? 
Данік: — Тату і маме прыдумалі, а бабулі — не. 
Данута: — Таму што і кніжка, і мяч футбольны нам самім трэба! 
Марына (здзіўлена): — Бабулі? Футбольны мяч? А, зразумела! Дык вы лічыце, што падарунак — гэта тое, што самім больш не трэба, так? 
Данік і Данута (разам): — Так! 
Марына: — Данік, што табе бабуля падарыла на дзень народзінаў? 
Данік: — Шахматы! Такія прыгожыя — у двары ні ў каго такіх няма! 
Марына: — А табе, Данута? 
Данута: — Новы посуд для лялек! 
Марына: — Вы былі рады падарункам, так? 
Данік і Данута (разам): — Так! 
Марына: -А ці ўзрадуецца бабуля, калі ей падарыць стары мяч? 
Данік і Данута (разам): — Не… 
Данута (капрызна): — А адкуль нам ведаць, што бабулі хочацца на Новы год? 
Данік (сур’езна): — А я ведаю! Бабуля пруткі для вязання згубіла. А ў мяне кавалак дроту есць, я зраблю ёй новыя пруткі! І вушкі на іх загну, каб петлі не збягалі! 
Марына: — Малайчына, Данік! А што вы вырашылі дарыць тату і маме? 
Данік (няўпэўнена): — Ну… мы… хацелі… Марына, а можна, мы яшчэ падумаем? 
Данута: — Мы ўсё зразумелі! Падарункі павінны прыносіць радасць і карысць! Нельга дарыць тое, што самому не трэба! І дарыць назад тое, што табе падарылі, непрыгожа, мне мама казала… 
(Разбягаюцца. Потым выходзіць Марына) 
Марына: — Данік, Данута! Вам паштоўка ад Дзеда Мароза! (з’яўляюцца Данік і Данута) 
Данік (нецярпліва): — Чытай хутчэй! 
Марына: “Дзякуй вам, мае памочнікі! Тата, мама і бабуля вельмі ўзрадаваліся вашым падарункам. Пад елкай вас чакаюць лялька і падзорная труба! А ровар падару ўвесну, бо зараз ляжыць снег! Ваш Дзед Мароз. 
Данік і Данута (разам): — Ура! 
Данута: — Марынка! А мы ведаем яшчэ аднаго памочніка Дзеда Мароза! Гэта ты! 
Марына: — Кожны чалавек пад Новы год можа стаць памочнікам Дзеда Мароза. І тады ўсім будзе весела! 
А вы, сябры, дапамагаеце Дзеду Марозу? 
 

Алена Церашкова

Як Данік і Данута ў аўтобусе ехалі

(на сцэне два крэслы побач, нібыта ў аўтобусе. Выбягаюць Данік і Данута) 
Данута (адпіхвае Даніка): - Я каля вакна сяду! (садзіцца на крэсла) 
Данік: - Так нячэсна! Чаму заўсёды ты каля вакна? 
Данута: - Хто паспеў, той і сеў! Хто паспеў, той і сеў! (высоўвае язык) 
Данік: - Добра, наступным разам пабачым, хто паспее! (плюхаецца на сядзенне. Уваходзіць старэнькая бабуля з кійком, становіцца побач з Данікам. Данута глядзіць у вакно. Данік ёрзае на сядзенні, мнецца, раз-пораз пазірае на Дануту, ўрэшце ўздыхае ды ўстае) Сядайце на маё месца, калі ласка. 
Бабулька (ласкава): - Дзякуй табе, хлопчык, але не трэба. Я ўжо выхадзіць буду. 
(Бабулька выходзіць. Данік, задаволены, зноў плюхаецца на сядзенне, штурхае Дануту) 
Данік: - Чаму старой месца не саступіла? 
Данута: - Якой старой? Я й не заўважыла. А, той, што толькі што выходзіла? Дык яна не збіралася садзіцца, гэта любому зразумела было. 
(Данута адварочваецца. Заходзіць кабета з вялікімі валізамі. Данік весела падымаецца) 
Данік: - Сядайце, а то ў вас торбы цяжкія! 
(кабета ставіць валізы на сядзенне і застаецца стаяць побач. Данік паціскае плячыма й разводзіць рукамі. Кабета забірае валізы і сыходзіць) 
Данута (здзекліва): - А торбам я таксама павінна была месца саступіць? 
Данік (злосна): - А ногі не адваліліся б! 
(Данута зноў адварочваецца да вакна. Уваходзіць хлопец на мыліцах, становіцца каля Даніка. Той глядзіць на Дануту, потым уздыхае, падымаецца) 
Данік: - Сядай, дружа. (хлопец моўчкі садзіцца, трохі сядзіць, потым моўчкі выходзіць) Нават не падзякаваў… (садзіцца, штурхае Дануту) Чаму ты яму месца не саступіла? 
Данута: - А як бы ён сюды пралез са сваімі мыліцамі? Яму на тваім месцы зручней! (на сцэну ўваходзіць настаўніца, Данута адразу выбіраецца са свайго крэсла)Пусці мяне! Сядайце, Таццяна Васільеўна! 
Данік (абурана): - Так нячэсна! Ты толькі тым месца саступаеш, хто цябе пахваліць! Таццяна Васільеўна, сядайце лепей на маё месца! 
Таццяна Васільеўна: - Дзякуй, Данік. (садзіцца на Данікава месца) 
Данута (пакрыўджана): - І чым гэта маё месца горшае? Яно ж каля вакна! 
Таццяна Васільеўна: - Месца тваё добрае, але мне прапанова Даніка болей спадабалася. Бо Данік не толькі мне месца саступае. Ён шануе старых і шкадуе слабейшых. Малайчына, Данік. А табе, Данута, трэба добра падумаць. 
(Настаўніца выходзіць. Дзеці садзяцца) 
Данута (задумліва): - Я зразумела. Трэба быць уважлівым да ўсіх людзей. І не чакаць абавязкова, што цябе пахваляць. Калі побач з табой стары чалавек ці хворы, трэба яму дапамагчы. 
Данік: - А вы, рабяты, уважліва ставіцеся да людзей, што побач з вамі? 

Алена Церашкова

Яніна Жабко: Таямнічыя зоркі

Дзейныя асобы: 

Маляваныч – хлопчык-мастак, 
Топа – мядзведзік, 
Яначка – лісяня. 

На сцэне, на сцяне, вісіць вялікая карта зорнага неба. Маляваныч у тэлескоп уважліва разглядае зоркі. 

Маляваныч. Якое казачнае відовішча! Колькі зорак! А вось сузор’е Жырафы! І Леў глядзіць на мяне! 

На сцэне з’яўляюцца Топа і Яначка. 

Топа. Дзе ты, Маляваныч, бачыш жырафу і льва? Яны што, у гэтай трубе сядзяць? Ха-ха! 

Маляваныч. Нічога ты не разумееш! Гэта незвычайная труба – тэлескоп. Праз яе можна назіраць зоркі. Тэлескоп робіць іх у многа разоў большымі. А Жырафа і Леў – гэта не звяры, а сузор’і. 

Яначка. Ой, як цікава! (Заглядае ў тэлескоп.) 

Топа. Пачакай, Яначка! Мая бабуля казала, што на небе ёсць сузор’е, якое называюць Вялікай Мядзведзіцай. І мне, Маляваныч, вельмі хочацца яго ўбачыць! 

Маляваныч. Зараз я знайду табе гэта сузор’е. Яго яшчэ называюць Вялікім Каўшом. Вось яно, Топа, глядзі! У ім – сем зорак. 

Топа. Ой! Усё неба зіхаціць зоркамі – вялікімі і маленькімі. 

Маляваныч. Топа, ты бачыш Вялікую Мядзведзіцу? 

Топа. Я хутчэй знайшоў бы гэта сузор’е, калі б ты, Маляваныч, яго намаляваў. 

Маляваныч. Калі ласка! (Малюе і аддае мядзведзіку.) 

Топа (глядзіць на малюнак, потым у тэлескоп). Якая ж гэта мядзведзіца? Сузор’е сапраўды больш падобна на коўш, з якога можна папіць вады. 

Яначка. Хопіць табе ўжо ўглядацца ў неба: яно ж не толькі тваё. Дай і мне разок зірнуць. 

Топа. Ты, Яначка, і так маеш зоркія вочы. За пяць вёрст курачку ўбачыш. Вось злічу ўсе зоркі, тады і глядзі! 

Маляваныч. Не вельмі старайся! Каб злічыць усе зоркі на небе, жыцця не хопіць. 

Яначка адпіхвае ад тэлескопа Топу. 

Яначка. Дай зірнуць! (Глядзіць у тэлескоп.) Ой! А мне ўсе зоркі міргаюць, нібы клічуць да сябе пагуляць. Маляваныч, а крумкач зможа даляцець да зорак? 

Маляваныч. Ты што, Яначка! Хоць крумкач і жыве трыста гадоў, але і яму жыцця не хопіць, каб даляцець нават да самай блізкай зоркі. 

Яначка. Глядзіце, глядзіце! Зорачка падае! Можа, яна ўбачыла мяне і захацела прыляцець у госці? 

Топа. Я і без тэлескопа яе бачу! Ой, ужо знікла! 

Яначка. Маляваныч, а ці можна ў тваім тэлескопе ўбачыць, як Баба Яга на мятле лятае? 

Топа. Кажуць, яна далятае да зорак, хапае іх і складвае ў свой мех. 

Маляваныч. Супакойцеся! Гэта ўсё казкі. А сёння вы бачылі, як на небе гуляюць таямнічыя зоркі, як месячык ясны між імі плыве. Толькі ні ў якім тэлескопе вы не ўбачыце, хто кожны вечар прыходзіць да ўсіх нас. Прыходзіць ціха, як невідзімка. 

Яначка і Топа (разам). А мы ведаем, гэта – сон! 

Пазяхаюць, паціраюць вочы. Дзіцячы хор выконвае песню-калыханку. 

Дзмітрый Сергейчук: Свята колераў вясёлкі

ДЗЕЙНЫЯ АСОБЫ: 

Вясёлка, 
Чырвоны колер, 
Аранжавы колер, 
Жоўты колер, 
Зялёны колер, 
Блакітны колер, 
Сіні колер, 
Фіялетавы колер. 

Гучыць музыка. Сем колераў Вясёлкі выконваюць харэаграфічную кампазіцыю. Нечакана грыміць гром. Ад яго ўсе колеры разбягаюцца ў розныя бакі. З’яўляецца Вясёлка, апранутая ў белае адзенне. 

ВЯСЁЛКА. Прывітанне, сябры! Вы мяне, пэўна, не пазналі. Я – Вясёлка. Чаму невясёлая сёння? Злосны гром разагнаў усе мае колеры. З вашай дапамогай я зноў збяру іх разам. Першы колер – чырвоны. Калі ласка, падыдзіце да мяне ўсе, хто атрымаў папяровыя палавінкі чырвоных сэрцаў. Справа ад мяне становяцца хлопчыкі, злева – дзяўчынкі. У кожнага з вас у руках – палавінка сэрца. Вам трэба знайсці сваю палавінку, каб атрымалася адно сэрца. 

Удзельнікі гульні знаходзяць свае палавінкі і ўтвараюць пары. 
З’яўляецца чырвоны колер. 

Чырвоны колер. Дзякуй, вы вярнулі мяне Вясёлцы! 

Гучыць фонавая музыка. Чырвоны колер адорвае пераможцаў. 

ВЯСЁЛКА. Наступны мой колер – аранжавы. Вось вам ватманы і каляровыя алоўкі. Капітаны дзвюх каманд павінны намаляваць на сваім ватмане апельсін. Пераможа той, хто зробіць гэта хутчэй і прыгажэй. 

З’яўляецца аранжавы колер. 

Аранжавы колер. Дзякуй, вы вярнулі мяне Вясёлцы! 

Гучыць музыка. Аранжавы колер адорвае пераможцу. 

ВЯСЁЛКА. Жоўты колер – колер сонца. Без сонца немагчыма жыццё. А якое жыццё без песні? Прапаную вам назваць песні, у якіх сустракаецца слова “сонца”. За кожны правільны адказ атрымаеце папяровае сонейка. У каго іх будзе болей, той і пераможца. 

З’яўляецца жоўты колер. 

Жоўты колер. Дзякуй, вы вярнулі мяне Вясёлцы! 

Гучыць музыка. Жоўты колер адорвае пераможцаў. 

ВЯСЁЛКА. Наступны колер – зялёны. Гэта колер жыцця, колер прыроды. Зараз мы праверым, ці добра вы ведаеце назвы дрэў, якія растуць у лесе. Вось зялёны паветраны шарык. Перадавайце яго па крузе і называйце розныя дрэвы. Той, хто не адкажа альбо затрымае шарык, – выбывае з гульні. 

З’яўляецца зялёны колер. 

Зялёны колер. Дзякуй, вы вярнулі мяне Вясёлцы! 

Гучыць музыка. Зялёны колер адорвае пераможцаў. 

ВЯСЁЛКА. Блакітны і сіні – колеры неба. У вышыні мы бачым не толькі птушак, але і самалёты. Няхай кожны з вас зробіць папяровы самалёт. Чый самалёт заляціць далей – той і будзе пераможцам. 

З’яўляюцца блакітны і сіні колеры. 

Блакітны і сіні колеры. Дзякуй, вы вярнулі нас Вясёлцы! 

Гучыць музыка. Блакітны і сіні колеры адорваюць пераможцу. 

ВЯСЁЛКА. Ну вось, сябры, з вашай дапамогай удалося вярнуць шэсць колераў. Застаўся апошні – фіялетавы. Ён заззяе, калі вы станчыце беларускую польку. 

З’яўляецца фіялетавы колер. 

Фіялетавы колер. Дзякуй, вы вярнулі мяне Вясёлцы! 

Гучыць музыка. Фіялетавы колер адорвае лепшых танцораў. 

ВЯСЁЛКА. Дарагія сябры! Злосны гром разагнаў мае колеры. Вы дапамаглі мне вярнуць іх. І я зноў – яркая і вясёлая. Дзякуй вам усім!.. 

Гучыць музыка. Сем колераў Вясёлкі кружацца ў карагодзе. 

АДКРЫЦЦЁ ЛЯСНОЙ КАВЯРНІ - загадкі

Гаспадар кавярні трус 
Пасцяліў на стол ____________. 
Тры вавёрачкі ў барэтках 
Спрытна складваюць _______________, 
Дзве бялюткія галубкі 
Дружна выціраюць ____________, 
Зімародак мые ____________, 
А заранкі - _________________, 
Мышкі адшукалі _____________, 
Кіскі вылізалі _____________, 
Прыляцеў з балота драч, 
Малака прынёс _____________, 
Хітрая ліса-сястрыца 
Соль насыпала ў _______________, 
Сам мядзведзь прынёс цукеркі 
Ды насыпаў у _______________, 
А з кішэні камізэлькі 
Квасу выцягнуў ________________. 
Жыхароў лясных чакаем, 
ВАС САРДЭЧНА ЗАПРАШАЕМ! 
Алена Церашкова 
Адказы: абрус, сурвэткі, кубкі, сподак, філіжанкі, лыжкі, міскі, гарлач, сальніца, талеркі, бутэлька. 

Мікола Чарняўскі: Загадкі

*** 
Не званочак, 
А звініць. 
Ног не мае, 
А бяжыць. 
Як гарэза, 
Скок ды скок: 
Ён вясёлы... 
(Ручаёк) 
*** 
Ног не мае, 
Ды яна 
Нораў мае свой здаўна: 
Не стаіць і не ляжыць, 
А бяжыць, бяжыць, бяжыць, 
Расцягнуўшы сіні хвост 
На паўсотню, можа, вёрст. 
Ды не так сабе прастуе: 
Летам — 
Рыбкаю частуе, 
Піць дае 
Лугам, лясам. 
А завуць яе Ліса. 
Здагадаліся цяпер, 
Хто яна, 
Вось гэткі звер? 
(Рэчка Ліса) 

Уладзімір Мацвеенка: загадкі

Акразагадка 
Зямлю снегам замяла 
Ад сяла і да сяла. 
Вецер гурбы абдымаў 
І да неба паднімаў. 
Ранкам глянулі ў акно: 
Ух! Ад снегу ледзь відно. 
Хтосьці меў, і хтосьці выў. 
Адгадайце, хто ж то быў? 
Загадкі-задачкі 
*** 
Яўсей 
Па беразе ідзе, 
Аж бачыць — 
Гускі на вадзе. 
Адна з іх — 
Першаю плыве, 
Адна — 
Плыве між дзвюх. 
Адна — 
Апошняю плыве, 
Спяшае 
На ўвесь дух. 
Пытаецца 
У вас Яўсей: 
— Колькі таі 
Было гесей? 
(Тры.) 
*** 
Былі ў барана 
Яго жонка і брат, 
І мелі ўсе трое 
Па двое ягнят. 
Вось і скажы нам, 
Малы матэматык, 
Колькі было там 
Маленькіх ягнятак? 
(Чацвёра.) 

Задачкі для кемлівых

1. Два земдякопы канаву капалі. 
За 2 гадзіны 2 метра праклалі. 
Каб вырыць сто метраў за 100 гадзін, 
Колькі работнікаў трэба? 
2. Шасцёра рыбакоў 
З’елі 6 судакоў 
За 6 дзён. 
А дзесяць рыбакоў 
З’ядуць 10 судакоў 
За ? дзён? 
3. У бацькі 6 сыноў расце. 
А ў кожнага – сястра. 
Дык колькі ў той сям’і дзяцей? 
Нам палічыць пара! 
4. За сталом сядзіць прафесар 
І змагаецца са стрэсам. 
Сын прафесарскага бацькі 
Пад сталом збірае цацкі. 
А прафесарскага сына тата 
Моўчкі п’е гарбату. 
Разбярыся, што ды як: 
Хто каму які сваяк? 
5. Прычасаныя дзяўчынкі 
Хваляцца на перапынку: 
Нас, прыгожых, столькі ж зноў, 
Як кудлатых хлапчукоў! 
Запытаюся я ў вас. 
Думайце, рабяты: 
Больш дзяўчат прыйшло ў той клас 
Ці дзяцей кудлатых? 
Адказы: 
1. Адзін. 
2. 6 дзён. 
3. 7 дзяцей. 
4. Прафесар, брат і муж прафесара. 
5. Пароўну 
Пераклала і завершавала Алена Церашкова

НЯВЕДКА АДГАДАЎ ЗАГАДКІ. ПРАВЕР ЯГОНЫЯ ЗДАГАДКІ.

Шэры мякенькі клубок 
З печы на падлогу скок! 
Ён вуркоча як матор, 
А завуць яго… БАБЁР. 
З восені салодка спаў, 
Па вясне галодны ўстаў. 
Чуеш, ломіцца праз лес… 
ШАСЦІСОТЫ МЭРСЭДЭС. 
Даўгадзюбы і цыбаты 
На буслянцы ладзіць хату. 
Гэта з выраю, здалёк 
Прыляцеў наш… МАТЫЛЁК. 
Спрытна моркву выбіраюць, 
Ад лісіцы уцякаюць, 
Скачуць весела ў бары 
Касавокія… ЗУБРЫ. 
Алена Церашкова 

Калядныя загадкі пра дом

Ёсць дах ды падмурак, 
Ды сцены з вакном. 
А разам усё называецца… (дом) 
Паліто вісяць радком, 
Боцікі стаяць гуртом. 
Дзверы ў залю, дзверы ў спальню 
Адкрываюцца з… (вітальні) 
Над белым чаўном – 
Два бліскучыя краны. 
Ага! Мы з табой 
Зазірнулі ў …(ванную) 
Што за бах ды тарарах, 
Дзынь ды бом, ды смачны пах! 
Імбрык сварыцца з патэльняй! 
Мы спяшаемся ў …(варэльню) 
Ложак збэрсаны дарэшты, 
Кніжкі й цацкі ўперамежку. 
Што за “дзік” тут насвінячыў? 
Ясна, што пакой… (дзіцячы) 
Як зорачка, зіхціць начнік. 
Будзільнік шэпча: цік-цік-цік! 
Салодкі сон да рання 
Глядзець так добра ў… (спальні) 
Тут усім хапае месца 
І пабегаць, і прысесці. 
І калі гасцей склікалі, 
Накрывалі стол у… (залі). 
Яна ў кожным доме – калядная госця. 
У розным убранні дый рознага росту. 
Пакажуць дванаццаць гадзінніка стрэлкі, 
І тут жа ўсе дзеці імчацца да… (елкі) 
Пад елкай – мяшкі, скруткі, скрынкі, пакункі. 
А ў іх зачакаліся нас… (падарункі) 
Жывуць у кватэры дарослыя й дзеці, 
Тут кожны – адзіны, найлепшы у свеце! 
Я ўсіх вас люблю, цврда ведаю я: 
Галоўнае самае – гэта… (СЯМ’Я) 
Алена Церашкова 

Беларускія народныя загадкі пра зіму

Без сякеры, без кліна на рацэ мост зрабіў. 
(Мароз зрабіў лёд) 
Пятрок ля варот цяпло ўвалок, сам не бяжыць, а стаячых не любіць. 
(Мароз) 
Без рук малюе, без зубоў кусае. 
(Мароз) 
Ішоў генерал, з усіх шапкі паздымаў, а трое не даліся. 
(Мароз, хвоя, елка, ядловец) 
Ляцеў птах, на ваду - бах. Вады не скалаціў, на дно патануў. 
(Снег) 
Ляцелі белыя гусі, крылля русы, ды нельга з іх па пёрушку вырваць. 
(Снег) 
Ляцяць птушкі без крылаў, а сядаюць без ног. 
(Сняжынкі) 
Па калені вады, а не нап'ешся. 
(Снег) 
Белы, а не цукар, без ног, а ідзе. 
(Снег) 
Сее, вее, рассявае, зімой сляды замятае. 
(Снег) 
З неба ўпаў, усю зямлю, як абрусам, заслаў. 
(Снег) 
Зімой грэе, вясной тлее, улетку памірае, увосень аджывае. 
(Снег) 
Ляцеў птах, на вароты - бах, прыляцеў каптур, сагнаў адтуль. 
(Снег, дождж) 
На вадзе родзіцца, а вады баіцца. 
(Лёд) 
Зімой расце коранем уверх, а вясной памірае. Хто адгадае? 
(Лядзяш) 
Са страхі морква вісіць, да зямлі не дастане, паху не мае, зімой вырастае. 
(Лядзяш) 
Удзень шкло разбіта, а нанач устаўлена. 
(Лёд у палонцы) 
Стаіць дуб у чыстым полі, а на ім дванаццаць голляў, а на голлях, як заўсёды, пяцьдзесят і два гнязды. Па сем яек там ляжыць. Што гэта за дуб стаіць? 
(Год, месяцы, тыдні, дні) 
Летась кароль ехаў, а сёлета сляды значны. 
(Каляды) 
Не есць і не п'е, а ходзіць і б'е. 
(Гадзіннік) 

Вясковыя загадкі

Расцілі, збіралі, 
Тапталі, ткалі 
І на стол заслалі. 
(Абрус) 
З хаты ў хату водзіць, а сама не заходзіць. 
(Дарога) 
Было жоўтым, вырасла зялёным, 
Сонца пацалвала - ізноў жоўтым стала. 
(Збожжа) 
Белая кабыла ўвесь лес з'ела. 
(Печ) 
Стары згорблены дзядок 
Мае доўгі паясок, 
Пхне перад сабой лясок 
І кладзе снапок. 
(Серп) 
Білі мяне, білі, білі,. калацілі, 
Клоччамі рвалі, па полі качалі 
І на стол саджалі. 
(Лён) 
Чым больш я кручуся, тым больш таўсцею. 
(Верацяно) 
Стаіць пястунчык, 
За кожны глытунчык 
Просіць пацалунчык. 
(Шклянка) 
Пухнатае ягнятка, 
Хто б падумаць мог: 
Удзень яно з нагамі, 
А ўначы - без ног! 
(Шкарпэтка) 
Пер'я наелася, у кашулю адзелася 
І стаіць у ахвоту начная істота, 
Ляжыць - дзе і ты. 
Чатыры рукі і два жываты. 
(Падушка) 
Ну і дзіўны посуд 
Носіш, браце, ты: 
Дагары дном - поўны, 
Дном уніз - пусты! 
(Шапка) 
Сто братоў адным поясам падпярэзаныя. 
(Сноп) 
Галавы не мае, 
Шапку на назе трымае. 
(Грыб) 

Вершы-загадкі пра кветкі

Маніць чырванню пладоў 
Шчыльная сцяна кустоў. 
На калючкі не крыўдуй, 
Лепш плады іх пакаштуй. 
Не шукай наўпрост дарог: 
жываплотам вырас глог. 
 

Беларускай ружай клічуць. 
Пчолкі кветкі ёй казычуць. 
Як пялёсткі абляцелі - 
Хутка і плады паспелі. 
Толькі есці іх не варта. 
Лепей кінуць у гарбату. 
Мноства розных вітамінаў 
назапасіла шыпшына. 

Красавала, чырванела 
кветачка на градках. 
Як пялёсткі абляцелі - засталася хатка. 
Патрасеш - яна звініць. 
Хто у хаціне той сядзіць? 
Булкам адмысловы смак 
надае звычайны мак. 
 

За плот чапляецца вусамі 
сцябло з тугімі гаманцамі. 
У гаманцах сядзяць сынкі, 
гадуюць круглыя бакі. 
Калі вусач пажоўк, засох, 
глядзі: пара збіраць гарох! 
 

Краску клічуць пустазеллем: 
рвуць усе, ніхто не сее. 
Пчолкі ў жыта залятаюць, 
неба кропелькі шукаюць. 
Ведае, напэўна, кожны 
Нашы сціплыя валошкі. 
 

У траве ў зялёнай свіце 
Да ўзыходу сонца спіць ён. 
А як сонейка вітае – золатам кашуля ззяе. 
Раптам зробіцца надзьмуты 
У пухнатым белым футры. 
А пад ветрам гайданецца – 
Дык у момант распранецца. 
Што за модны маладзец? 
Ну, вядома ж, дзьмухавец! 
 

Мы расцем не на градзе, мы красуем на вадзе. 
Першы белы, як сняжок, другі жоўты, як жаўток. 
Не зрывайце нас дарма: без вады жыцця няма. 
Пчолка кветку апыляе – кветка пад ваду нырае. 
Пад вадой плады саспеюць, і вада іх будзе сеяць - 
Круглыя, як мячыкі кветачкі-гарлачыкі. 
 

Што за куст цвіце букетамі , 
Фіялетавымі кветкамі? 
Зломім па галінцы ўсе , 
Ў хату радасць прынясем. 
Абламайце хоць увесь, 
Крыўдаваць не будзе бэз. 
 

Паўсюль вы сустрэнеце гэтыя кветкі: 
Блакітныя вочкі і жоўтыя зрэнкі. 
На лузе, у лесе, па ўскрайку балота 
Растуць яны дружна. Збірай у ахвоту. 
Калі прыварот трэба моцны ды хуткі, 
Каханку на грудзі кладзі незабудкі. 
 

Паміж двух лістоў – драточак. 
На драточку – сем званочкаў. 
Пчолкі ў званочкі б’юць 
І мядок дамоў нясуць. 
І ў лісточках, і ў кветках 
І атрута ёсць, і лекі. 
Можа , некалі пасадзіш 
Ты на клумбе белы ландыш. 
 

Лісточкі-далонькі і золата- кветкі. 
Трымайцеся з імі абачліва, дзеткі! 
У кветачкі гэтай атрутныя сокі: 
На скуры ад іх застаюцца апёкі. 
Рукамі пакраталі – вочкі шкадуйце: 
Пякучым спрадвек называецца люцік. 
 

Жоўтае сонейка ў белых пялёстках – 
Кожны з нас ведае кветачку простую. 
П’ем з ёй гарбату (прастуда міне), 
З ёю варожым (кахае ці не). 
Дык пра якія тут кветкі гамонка? 
Ты здагадаўся? Вядома ж, рамонкі! 
 

Узімку цыбулінка спіць-спачывае. 
Прачнецца – і кветкі наволю пускае. 
Хай снег, хай мароз – у вясновым падлеску 
Красуюць блакітныя кветкі – пралескі. 
 

Што пахне на лузе так соладка ўлетку? 
Трайныя лісточкі ды шарыкі-кветкі. 
Карове, каню ды сямейцы трусінай 
Наш Яська пайшоў накасіць канюшыны. 
 
 

Алена Церашкова

У восеньскім лесе (загадкі-рыфмаванкі)

У крамянай цёмнай шапцы, 
У лясочку, на палянцы 
З-пад зямлі за ноч узьнік 
Тоўсты дзядзька ... баравік. 
Побач - жоўтыя сястрычкі, 
Тры вясёлыя ... (лісічкі). 
Крыху ўбок, ля самай сьцежкі, - 
Маладыя ...(сыраежкі). 
А за імі ў тры рады 
Селі чорныя ... (грузды). 
Не зявай, рухавы вожык, 
Ды бяжы дамоў па ... (кошык): 
Будзеш зіму зімаваць 
Ды грыбочкі гатаваць. 
Ля балота, у нізінцы 

Сьпелі смачныя ... (брусьніцы). 
На другім баку нізіны 
Дасьпявалі ... (журавіны). 
І здавалася, што вокал 
Ўсё, куды ні кінеш вокам, 
Як агеньчыкі, гарыць 
Ды чырвона зіхаціць. **

У сукенцы рудаватай, 
З жаўцізною, бы на сьвята, 
Прыгажуня стала ў парку, 
Кліча вопраткаю яркай. 
Завушніцы - што рубіны 
У чырвонае ... (рабіны). 

У густым асеньнім змроку 
Зьзяе сонейкам здалёку: 
У сукенцы струмяністай, 
Упрыгожанай маністам, 
І раняе ліст, бы сьлёзы 
Беластвольная ... (бяроза). 

Народныя лічылкі

Раз, два, тры, чатыры, 
Пяць, шэсць, сем, восем, 
Выйшла баба з доўгім носам, 
А за бабай сівы дзед, 
Колькі дзеду таму лет? 

Раз, два - рукава, 
Тры, чатыры - нос ў чарніле, 
Пяць, шэсць - кашу есць, 
Сем, восем - сена косім, 
Дзевяць, дзесяць 
Мішу просім. 

Раз, два - кружава, 
Тры, чатыры - пачапілі, 
Пяць, шэсць - кашу есць, 
Сем, восем - сена косім, 
Дзевяць, дзесяць - грошы весіць. 
Грош згубілі, два знайшлі 
У карчму усе пайшлі: 
Чай п'юць, кружкі б'юць, 
На стол грошыкі кладуць. 

Раз, два - булдава, 
Тры, чатыры - пачапілі, 
Пяць, шэсць - недзе сесць, 
Сем, восем - сена косім, 
Дзевяць, дзесяць - сена весіць. 

Раз, два, тры, чатыры, 
Кошку грамаце вучылі: 
Не чытаць, пе пісаць, 
А за мышкамі скакаць. 

Раз, два, тры, чатыры, 
Мяне грамаце вучылі: 
Не чытаць, не пісаць, 
Толькі ў гюплясы скакаць. 
Я скакала, я скакала, 
Сабе ножку я зламала. 

Раз, два, тры, чатыры, 
Мы стаялі на кварціры, 
Чай пілі, кружкі білі, 
Па капейцы заплацілі. 
Адам, Сцяпан, падай стакан! 
Падай лімон - убірайся вон! 

Раз, два, тры, чатыры, пяць, 
Выйшаў зайчык пагуляць, 
А за зайцам - шэры воўк, 
Воўк у зайцах знае толк. 

Раз, два, тры, чатыры, пяць, 
Выйшаў зайчык пагуляць. 
А за зайчыкам луна, 
Просіць выйсці калдуна. 

Раз, два, тры, чатыры, пяць, 
Выйшаў зайчык пагуляць. 
Трох ахотнічкаў напала, 
Майго зайчыка злапала. 
Піф-паф, о-ё-ёй, 
Памірае зайчык мой. 
Прыняслі яго дамой, 
Паглядзелі - ён жывой. 

Раз, два, тры, чатыры, 
Пяць, шэсць, сем, восем, 
Мы цябе,стукач, папросім. 

Раз, два, тры, чатыры, пяць, 
Выйшаў месяц пагуляць, 
А за месяцам луна 
Аставайся ты адна. 

Раз, два, тры, чатыры, пяць, 
Шэсць, сем, восем, дзевяць, дзесяць, 
Выплыў белы месяц, 
А за месяцам луна, 
Хлопчык дзеўчыны слуга. 
- Ты, слуга, падай карэту, 
А я сяду і паеду. 
Ты, слуга, падай лімон, 
А я свісну, а ты - вон! 

Раз, два, тры, чатыры, пяць, 
Шэсць, сем, восем, дзевяць, дзесяць, 
Выплывае белы месяц, 
А за месяцам луна, 
Выйшла дзевіца-слуга. 
- Ты, слуга, падай карэту, 
А я сяду і паеду, 
Ты, слуга, падай мятлу, 
А я хату падмяту. 

Раз, два, тры, чатыры, пяць, 
Шэсць, сем, восем, дзевяць, дзесяць, 
Цар вялеў мяне павесіць. 
А нядоўга я вісеў: 
Вецер дунуў - я зляцеў. 

Ляцеў лебедзь, 
Лічыў дзесяць, 
Цар хацеў мяне павесіць, 
А царыца не дала 
І павесіла цара. 
Цар вісеў, вісеў, вісеў 
І ў памыйку уляцеў, 
Усю памыйку аблізаў 
І спасіба не сказаў. 

Сем семярэй 
І сямёра свіней. 
Свінка і свінчын брат 
І сямёра парасят. 

Бег сабачка цераз мост, 
Чатыры лапы, пяты - хвост. 

Я сядзеў, чытаў газету, 
Нехта выпусціў ракету. 
Раз, два,тры 
Гэта, верна, будзеш ты. 

Сядзіць немец на паліцы, 
Лічыць дзеці на вуліцы: 
- Айн, цвай, драй, Міша, вылятай. 

Сядзіць зайчык на прыпечку, 
Лічыць дзеці па-нямецку: 
- Сцяпан, Лявон, 
Выйдзі з хаты вон! 

Первенчыкі, 
Другенчыкі, 
Кругі, 
Другі Вон! 

Дружэньчыкі, 
Бярвеньчыкі. 
Я шышаў, 
А ты выйшаў. 
Ехаў мужык па дарозе, 
Зламаў кола на парозе. 
Колькі патрэбна гваздзей, 
Кажы хутчэй! 

Ехаў мужык па дарозе, 
Зламалася калясо ў возе. 
Колькі трэба спіц, 
Каб калясо пачыніць? 

Едзе брычка, званок звоне, 
Выйшла пані лічыць коні: 
- Раз, два, тры, 
Выйдзі, малы, ты. 

Стаяла машына 
Каля канторы, 
Нумар дзевяты 
Выйдзі, пузаты. 

Ані-бані, што пад вамі, 
Пад жалезнымі стаўбамі? 
Унчык-бунчык, сам гарбунчык, 
Серабраны крэст. 

Ані-бані, што пад намі, 
Пад жалезнымі стаўпамі? 
Сіта, пліта, квас, 
Адыйдзі, дуірак, ад нас. 

Ані, Вані, 
Што пад вамі, 
Пад жалезнымі стаўбамі? 
Цып, бразь, 
Выйдзі, князь. 

Нітачка, голачка, 
Сіня сцяколачка, 
Рыба карась, 
А ты убірайсь! 

Нітачка, іголачка, 
Ці-ці-ці, 
Уляці. 

Стакан, лімон, 
Выйдзі вон! 
Стакан вады, 
Выйдзі ты! 

Бегла курка па таку, 
Па зялёным табаку, 
Ела сахар і мядок, 
Адчапіся, каралёк. 

Ходзе бусел па балоту, 
Заве чарцей на работу 
Дзевяць! 

Хадзіў буська па балоту, 
Ён шукаў сабе работу. 
Шукаў, шукаў, не знайшоў 
І заплакаў дый пайшоў. 

Пайшла курка у аптэку, 
Закрычала: "Кукарэку! 
Дайце пудіры і духоў 
На падманку петухоў". 

Ехала жаба на драбіпе 
І зляцела прама ў свінні. 
- Ой, не ешце мяне, свінні, 
Бо я ваша гаспадыня. 

Кацілася яблычка па агароду 
І упала прама ў воду. 
Бульк! 

Ішла кошка па раялі, 
Наступіла на педалі 
І запела: -До, рэ, мі, 
Фа,соль,ля,сі, 
Што украла - прынясі. 
- Я украла каўбасу, 
Заўтра рана прынясу. 

Ляцела кукушка міма саду, 
Наплявала на расаду 
І крычала: - Ку-ку, мак, 
Прынімай адзін кулак. 

Ішла кукушка міма сеці, 
А за ёй пішчалі дзеці. 
Кук-мак, кук-мак, 
Выбірай адзін кулак. 
Ку-ку, ку-ку, 
Прынімай адну руку. 

Выйшла курыца з-пад сеці, 
А за ёю - злыя дзеці. 
Кох-кох, адзін здох. 

Шла квактуха міма сеці, 
Сама села на павеці. 
Кох-кох-кох, 
Адзін цыплёнак здох. 

Ішла кошка па раялі, 
Наступіла на педалі 
І ад болю закрычала: 
- Мяў! 

Выйшаў месяц із тумана, 
Выняў ножык із кармана: 
- Стану рэзаць, стану біць, 
З кім астанешся дружыць? 

Кацілася торба 
З высокага горба. 
А ў той торбе 
Хлеб, пшаніца. 
З кім жадаеш 
Ты дзяліцца? 

Кацілася торба 
З высокага горба, 
У гэтай торбе 
Хлеб і рыс, 
З кім ты хочаш, 
З тым дзялісь. 

Цынцы-брынцы, балалайка, 
Цынцы-брынцы, паіграй-ка. 
Цынцы-брынцы, не хачу, 
Цынцы-брынцы, спаць хачу. 
Цынцы-брынцы, хто стучыць? 
Цынцы-брынцы, дзевачка. 
Цынцы-брынцы, як завуць? 
Цынцы-брынцы, Евачка. 

Цынцы-брынцы, два кальца 
Выстругалі малайца, 
На святой нядзельцы 
Здзелалі кацельцы, 
Кадельцы упалі, 
На кузню сказалі. 
Кузня божыцца: - Не я, 
Балалаечка мая. 
Балалаечка-гудок, 
Разваліўся мой дамок. 

Аты-баты, шлі салдаты, 
Аты-баты, на базар, 
Аты-баты, што купілі? 
Аты-баты, самавар. 
Аты-баты, колькі стоіць? 
Аты-баты,тры рубля. 
Аты-баты, хто выходзіць? 
Аты-баты, гэта я. 

Тапор,тапор, 
Сядзі, як вор, 
Піла, піла, 
Ляці, як страла. 

Пятро,Пятро, 
Падай вядро. 
Карове піць 
Табе жмурыць. 

Ляцеў воран 
У трубу чорну. 
Дым валіць 
Табе жмурыць. 

Жыў-быў цар, 
У цара быў сад, 
У саду быў пруд, 
У пруду быў рак, 
А хто слухае, 
Той дурак. 

Бочка-грэчка, 
Выкінь чалавечка. 

Эні, бэні, тры капторы, 
Мы спаймалі ў лесе вора, 
Сталі думаць і гадаць, 
Як нам вора пакараць. 
Мы звязалі рукі, ногі 
І пусцілі па дароге. 
Хто ні едзе, хто ні йдзе, 
Па капеечцы кладзе. 
Нам капеечка не нада, 
Зажмурыцца вору нада. 

На стале ляжала міна, 
Па-нямецку гаварыла: 
- Энік, бэнік, шмык, 
Выйдзі, маленькі мужык. 

За сцяклянымі дзвярамі 
Стаіць Мішка з пірагамі. 
- Здраствуй, Мішанька, дружок, 
Колькі стоіць піражок? 
- Тры капейкі з палавінай, 
Ухадзі, дурак, з дубінай. 

Дзеці, дзеці, дзетвара, 
Уцякайце са двара. 
Хто не захаваецца 
Крычыць "ура!" 

Ішла дзевачка па рынку, 
Наступіла на карзінку. 
У той карзіначцы табак, 
Хто закурыць, той дурак. 

Ходзіць свіння па двару 
І шукае лебяду, 
А за свіннёй стары дзед, 
Таму дзеду сорак лет. 
Сорак, сорак, пяцьдзесят, 
Выйшаў дзедушка-басяк. 

Ішоў баран па бару, 
Ірваў капусту, лебяду. 
Што сарве, то у пучок, 
Выйдзі вон, дурачок. 

Плыла жабка па вадзе, 
Хто-та злапе, 
Той выйдзе. 

Бег сабачка-галашыйка, 
У яго борачка на шыйке. 
То не борка - ланцужок, 
Выйдзі, міленькі дружок. 

Ішоў баран 
Па крутым гарам, 
Вырваў траўку, 
Палажыў на лаўку. 
Хто яе возьмець, 
Той вон пойдзець. 

Бег зай па бару, 
Абіраў лебяду. 
Рваў,клаў у пучок, 
Выбірайся,ваўчок. 

Чэрці ў возеры купалісь, 
Чэрці рожкамі штурхалісь, 
Чорт чарцёнка штурхануў 
І чарцёнак патануў. 

Дзядзя Коля - велікан, 
Уваліўся у стакан. 
У стакане малако, 
Дзядзя Коля ко-ко-ко. 

Ехаў жаўнер із бальніцы, 
Знайшоў белы рукавіцы. 
Думаў, думаў, куды дзеці 
Лепш на ручаньку надзеці. 

Рэльсы гнуцца, рэльсы гнуцца, 
Пад мастом паны дзяруцца, 
Адзін маленькі панок 
Удзіраець без парток. 
А назаўтра рыбакі 
Прывязлі яму парткі. 
Ен спасіба не сказаў, 
Толькі дулю паказаў. 

Йшла Малання з доўгім носам, 
Падышла ка мне з вапросам: 
- Што рабіць мне з гатым носам? 
- Ідзі ў магазін, 
Купі карасін, 
А патом, а патом 
Адсячы тапаром. 

Апанас, Апанас! 
Твая жонка у нас 
Увалілась у квас 
Лаві сем год нас! 

Кінь, кінь, перакінь, 
Давай далей пабяжым, 
Цераз воду і агонь, 
Не дагоніць нас і конь. 

Петушок, петушок, 
Залаты грабянёк! 
На саломцы спаў, 
Рана ён устаў, 
Па вадзічку пайшоў, 
Маладзічку знайшоў, 
Маладзічка дабра 
Яму штонікі дала. 
Ён і тыя не знасіў 
І другія папрасіў. 

А ты, коцік, не гуляй, 
Начовачкі прыбірай! 
Начовачкі склізкі, 
Вядзёрачкі блізкі. 
Круг абарваўся, 
А ты так астаўся. 

Тарана, тарана, 
Купіў бацька барана, 
Да не скобленага, 
Да не доенага. 
Матка даіла, 
Даёнку пабіла. 

- Хто не ўмеець гараць, 
Таму хлеба не даць, 
Ні капусты, ні бацвінні 
Хай пасець у полі свінні. 
Яму свінні дакучылі, 
Хутка гараць навучылі. 

Кацілась каляска 
Па сінім масту, 
Мост праваліўся, 
Каляска - ў ваду. 
Не жалка каляскі, 
Не жалка маста, 
А жалка царэўны: 
Яна малада. 

Агурэчак,агурэчак, 
Ты не йдзі на той канечак: 
Там бабкі жывуць, 
Табе хвосцік адарвуць. 

Рагадан, рагадан, 
На чатыры загадан. 
Кацярынін нос 
На пятнаццаць вёрст. 
Шалдэ-балдэ, 
Бушмак барада, 
Выйдзі вон з гарада. 
Турмас! 

Саломіна-яломіна, 
Берасцень-пасвісцень. 
Радзівон, выйдзі вон! 

Ходзіць кошка 
Ля вакошка, 
Маніць дзетак 
Каля клетак: 
- Ах вы, дзеткі, 
Многа вас, 
Сіня шапка, 
Прэч ад нас! 

Ішоў кот праз сто варот, 
Дайшоў да канца, 
Знайшоў кацяня. 
Мяў! 

- Круціцеся, жорны, 
З'едзен хлеб наш чорны: 
Крысін і Марысін, 
Грунін і Анісів, 
З'едзен і Пятроў хлябок. 
Намялі для іх, дзядок. 

Курыца-квактуха 
Вадзіла дзяцей 
Каля кляцей. 
Квох - сесці 
На красным месці, 
Яечка знесці. 

- Заяц-месяц, 
Дзе ты быў? 
- У лесе. 
- Што рабіў? 
- Лыкі драў. 
- Куды клаў? 
- Пад калоду. 
- Выйдзі вон із карагоду! 

Беглі коні пад мастамі 
3 залатымі капытамі. 
Дзінь-бразь, 
Выйдзі, князь! 

Сава,соўка, 
Маладая ўдоўка, 
Сядзіць на цавеці, 
Люба паглядзеці: 
Сама шэранькая, 
Дзюбка доўгенькая. 
Дзінь-бразь, 
Выйдзі, князь, 
Не забудзь дзіця. 

Эна, бэна, рэсь, 
Кэнтар, мэнтар, жэсь. 
Эна,бэна, раба, 
Кэнтар, мэнтар, жаба. 

Эны-бэны, фіны, лёк, 
Сам Пятровіч бліны пёк. 
Пёк, пёк, не дапёк, 
Схапіў шапку дый уцёк. 

Раз, два, тры, чатыры, пяць 
Я іду шукаць. 
Хто перада мной стаіць, 
Той ў агне гарыць. 
Раз, два, тры 
Гэта, верна, будзеш ты. 

Анцы-цванцы, 
Трынцы-ярынцы, 
Пятым-ладым, 
Шуктым-буктым, 
Дэвір-дэкс! 

Рыгор Барадулін: Лапатушкі-хуткамоўкі

І зусім 
Не крыллем птушкі — 
Языкамі лапатушкі, 
Хутка мовячы, лапочуць, 
Сакатушкамі сакочуць. 
*** 
Бач, 
Як навастрылі вушкі 
Хуткамоўкі-балбатушкі. 
І балбочуць, і якочуць. 
Ці не збегчы з дому хочуць? 
*** 
У нябачанай кватэры 
Дзверы 
Зробіма з паперы. 
Хуткамоўкі змоўкнуць крышку, 
Покуль не адчынім кніжку. 
*** 
Пасвішчы на пасвішчы, 
Курапатак пасвячы. 
А, каркуючы карчы, 
Пра харчы карцу крычы. 
*** 
Спакойна шпакоўню ціхую 
Шукае шпак са шпачыхаю. 
*** 
Ехалі ў вясёлай згодзе 
Параход на карагодзе, 
Карагод на параходзе. 
Ім казала пара: годзе! 
*** 
Калі жывеш на хутары, 
З кампутарам пагутары. 
*** 
Не наступі на золку 
На золкую зёлку. 
*** 
Каштуе колькі колкі 
Кончык іголкі? 
*** 
Каню не кажы, 
Што канюшына ў кашы. 
*** 
Рэха вывалілася з арэха 
І паехала ў рэхава. 
*** 
Мулка зроку ў змроку, 
Гулка ўранні кроку. 
*** 
Звалілася з вяза ваза, 
А з бука 
Азбука. 
** 
У Клічава сваё клічава. 
У Крычава сваё крычава. 
У Лепеля сваё лепліва. 
У Магілёва сваё імглёва

Падборка скарагаворак

Белы бусел баіў байку беламу зайку. 

На двары стары баран грукаў зранку ў барабан, што Рабая курка клюе крупкі, боб ды боб — два бабы, а яшчэ боб — тры бабы. 

Гром грыміць, страляе, у дубы цаляе. 

Шэсць мышанят у шалашы шамацяць: "Мама Мышка сушыла шышкі". 

Каток нітак клубок закаціў у куток. 

Смешкі кошцы, слёзкі мышцы. 

Жвавы вожык жыва жуку пашыў кажух. 

Паша Машы пашыла папаху, Маша шыла шапку Сашу. Шапку Сашы шыла Даша. 

Саша шпарыла шашой, смактала сушку за шчакой. 

Твая маці і мая маці пяклі булкі ў адной хаце. 

Пекар Пётр пёк пірог. 

Ехаў Пракоп з Пракопіхаю і малым Пракапяняткам. З'еў Пракапянятка трыццаць тры пірагі з пірагом ды ўсе з тварагом. 

У арла пароль “арол”, арол пароль запароў. Рапартаваў арол пра пароль, рапартаваў ды не дарапартаваў, стаў дарапартоўваць ды зарапартаваўся. 

Рыбак Рыгор на рацэ рыбачыў, рыбы не бачыў, а бачыў, як лавіў рыбак судака, судзіў судак рыбака: лоўка, рыбак, ловіш, судаку сорам робіш. 

Скача чапля па балоце, чачотачка ў чароце, а чубаты чачот топча, топча агарод. Я чачота падпільную, чапялою пачастую. 

Чалавеча, чалавеча: чаму часам плачаш, а часам скачаш? 

Лаўрэн лавіў рыбу, Лара варыла рыбу з лаўровым лістом. 

Руды Рыгор гроб грыбы граблямі. 

Вадавоз вёз ваду ад вадаправода. 

Прытупіў пілу Піліп — пілаваў палена з ліп. Піліп пілаваў, Патап пакапаў — бык патаптаў. 

Мама з Мілай мылі раму. Мама Мілу мыла мылам, Міла мыла не любіла, Міла мыла ўтапіла, мама мыла шукала, мама ў Мілы пытала, хто пабудзе ў вадзе і нямокры ідзе. 

Ткач ткаў на таху, хутка хукаў на руку, ткаў ткач тканіну на хустку Яніне. 

Ні чуткі, ні прычуткі, а чатыры чорныя карчы чарнеюць чорнымі чубамі. 

Дудар дудару дарма грае. 

I тут гу-гу, і там гу-гу, і нічога разабраць не магу. 

Скарагаворкі Алесі Панцак

*** 
Ехаў Міхал па шашы, 
У прычэпе вёз кашы, 
За шчакой трымаў лядзяш - 
Кіраваўся на кірмаш. 





*** 
- Буль, буль, буль! - булён буркоча, 
Ён зварыцца смачным хоча: 
З бульбай, морквай, буракамі, 
Закаштуем хутка самі! 

Коткавы казкі

Маленькія лапкі, 
На лапках драпкі, 
Ціхенька ступае 
Ды мышак пужае. 

*** 
Бом-бом, цілі-бом, 
Загарэўся котчын дом. 
Мышка белая з вядром 
Патушыла котчын дом. 

*** 
Раз, два, тры, чатыры, 
Кошку грамаце вучылі: 
Не пісаць, не чытаць, 
А за мышкамі скакаць 

*** 
Пайшоў коця па плоце 
У шэранькай капоце 
Памарозіў лапкі, 
Палез на палаткі, 
Сталі лапкі грэцца – 
Дзе каточку дзецца? 
Палез бы вышэй, 
Ды баіцца мышэй. 

Народныя забаўлянкі

Коцік-коцік-коцік, 
Цёпленькі жывоцік. 
Кіці-кіці-кіці, 
Востранькія кіпці. 

*** 

Тра-та-та, 
Тра-та-та, 
Выйшла кошка за ката, 
За катом ёй добра жыць, 
Бо не трэба тапкі шыць. 
Мякенькія лапкі – 
І не трэба тапкі! 
*** 
Пайшоў каток у лясок, 
прынёс каток паясок. 
Пайшоў каток на ганачак, 
прынёс нам абараначак. 
Пайшоў каток на рыначак, 
прынёс каток разыначак. 
Пайшоў каток на таржок, 
прынёс каток піражок. 
Пайшоў каток на вулку, 
прынёс нам хлеба булку 
*** 
Кую-кую ножку, 
паеду ў дарожку, 
куплю чаравічкі, 
малы, невялічкі, 
кую, кую другую, 
паеду ў даўгую. 
Дарожка –даўгая, 
а ножка – малая. 
*** 
Сарока-варона 
кашу варыла, 
дзетак карміла, 
гэтаму – дала, 
гэтаму – дала, 
гэтаму – дала, 
гэтаму – дала, 
а гэтаму – не дала. 
Ты самы малы, 
вады не насіў, 
дроў не калоў, 
круп не малоў. 
Бяжы да крыніцы, 
прынясі вадзіцы, 
усім нам напіцца – 
тады дам табе кашы. 
Тут пень, тут калода, 
тут мох, тут балота, 
а тутака крыніца – сцюдзёна вадзіца 
пацякла-пацякла-пацякла! 
*** 
Ладу-ладу-ладкі, 
Пабіліся бабкі 
За камок цеста 
Пасярод места, 
За скарыначку 
Сярод рыначку. 
А вы, бабачкі, 
Вы не біцеся, 
Вы купіце піражок, 
Памірыцеся! 
*** 
Ладкі ладком, 
Піражкі з мядком, 
Кашка з алеем, 
Есці не ўмеем. 

Васіль Вітка: Лічылка

Раз, два, тры, чатыры - 
Зайчык вушы натапырыў. 

Ідзе з лесу воўк, воўк 
І зубамі: шчоўк, шчоўк. 

Мы схаваемся ў кусты: 
Зайка, я, і ты, і ты. 

Ты ж, ваўчына, пачакай, 
Як схаваемся - шукай. 

Аксана Спрынчан: Прыгаворкі-прыпеўкі ад 0 і да...

Падчас практыкаваньня “ровар” 

На ровары-каровары 
мы ехалі празь лес. 
На ровары-каровары 
ніхто да нас ня лез. 
На ровары-каровары 
мы везьлі смакату. 
На ровары-каровары 
любімаму кату, 
ўлюбёнаму кату, 
і любаму кату, 
ту-ту-ту, ту-ту, ту, 
ту-ту-ту, ту-ту, ту, 
ту-ту-ту, ту-ту, ту... 

Падчас практыкаваньня “пераварочваньне з боку на бок” 

Чок-чок-чок – на бачок, 
гі-гі-гі – на другі. 

Падчас масажу стопаў 

Пятачка ў дзяўчынкі (хлапчынкі), 
пятачок у сьвінкі. 
Мы пачэшам пятачок – 
і пачуем “рох-рох-рох”. 
Мы пагладзім пятачку 
і паклічам татачку. 

Падчас лётаньня 

Палётаем, палётаем 
на маміных (татавых) руках. 
Палётаем, палётаем 
і ўскрыкнем: “Ах!” 

Падчас кармленьня дзяўчынак 

Будзем есьці, будзем есьці, 
каб узорнай быць нявесьце, 
каб і прынцу гатавала 
смажаніну, боршч і сала. 

Будзем есьці, будзем есьці, 
каб разумнай быць нявесьце, 
каб і прынцу гатавала, 
раз на тыдзень – не замала. 

Будзем есьці, будзем есьці, 
каб вясёлай быць нявесьце, 
каб і прынцу гатавала 
раз на тыдзень вельмі мала. 

Падчас піцьця вады 

Будзем піць ваду, 
выжанем бяду. 
Будзем піць паболей, 
каб паменей болю. 

Падчас нашэньння слупком, каб дзіця зрыгнула 

Адпусьцім паветра на волю – 
няхай будзе лепшая доля, 
бо цяжка сядзець у жывоціку 
і вуркатаць, і вуркатаць, і вуркатаць, 
нібы коціку. 

Падчас ікоткі 

Ізноўку напала на нас 
паганая котка Ікотка. 
Пагонім яе мы на прас, 
хай мяўкае цёплыя ноткі. 

Падчас “агуканьня” альбо нейкай прозьбы 

Я табе дапамагу, 
тады скажаш мне: “Агу”. 
А ты мне дапамажы, 
я скажу табе: “Жы-жы”. 

Падчас купаньня 

Тых-тых, тых-тых – 
левай ножкаю бултых. 
Тых-тых, тых-тых – 
правай ножкаю бултых. 
Тых-тых, тых-тых – 
ты і ручкамі бултых. 
Тых-тых, тых-тых – 
ты ўсьміхаешся для тых, 
хто і ўвечары, і ўночы 
мыць цябе заўжды ахвочы. 

Падчас укладваньня спаць 

Ляжам спаць у ложачак, 
тут ня ходзіць вожычак. 
Тут і тата спаць хацеў, 
ды ня ўлез, хоць шмат ня еў. 

Зімовае прызнаньне ў любові да дачкі 

Дзяўчыначка-сьняжыначка 
зьляцела на Зямлю. 
Сьняжынка не растала, 
бо я яе люблю. 

Варыяцыя 1 на тэму ладак 

--Ладкі-ладулі, 
дзе былі? 
--Ў бабулі. 
--Што рабілі? 
--Гулі. 
--А што пілі 
ў бабулі? 
--Пілі мы 
крамбамбулю. 

Варыяцыя 2 на тэму ладак 

--Ладкі-ладкі, 
дзе былі? 
--У бабкі. 
--Што елі? 
--Аладкі. 
--Што пілі? 
--Гарэлачку 
пад зялёнай 
елачкай. 

Бясконцыя фразы для закалыхваньня-супакойваньня 
(невядома, дзіцяці ці сябе) 

Лі-лі-лі, лі-лі-лі – 
ты анёлак ня Зямлі. 

Лю-лю-лю, лю-лю-лю – 
я анёлачка люблю. 

Ле-ле-ле, ле-ле-ле – 
нехта слёзкі лье і лье. 

Лё-лё-лё, лё-лё-лё – 
лепей ты скажы “алё”. 

Бе-бе-бе, бе-бе-бе – 
пацалую я цябе. 

Рэ-рэ-рэ, рэ-рэ-рэ – 
зараз восень на дварэ. 

Ма-ма-ма, ма-ма-ма – 
а да нас ідзе зіма. 

Не-не-не, не-не-не – 
Будзем радыя вясьне. 

Но-но-но, но-но-но – 
будзе лепшае кіно. 

Ру-ру-ру, ру-ру-ру – 
мы пабачым кенгуру. 

Ду-ду-ду, ду-ду-ду – 
так гаворыць какаду. 

Бу-бу-бу, бу-бу-бу – 
мы паклічам марабу. 

Ву-ву-ву, ву-ву-ву – 
Будзем есьці мы халву. 

Ан-ан-ан, ан-ан-ан – 
будзем біць мы ў барабан. 

Дзе-дзе-дзе, дзе-дзе-дзе – 
мы паграем на дудзе. 

Ян-ян-ян, ян-ян-ян – 
парасьцягваем баян. 

Ус-ус-ус, ус-ус-ус – 
мы накруцім тату вус. 

Ос-ос-ос, ос-ос-ос – 
пацалуем татку ў нос. 

Кі-кі-кі, кі-кі-кі – 
дакранемся да шчакі. 

Яж-яж-яж, яж-яж-яж – 
зробім маме макіяж. 

Ро-ро-ро, ро-ро-ро – 
пад зямлёю ёсьць метро. 

Ях-ях-ях, ях-ях-ях – 
а на небе – Млечны Шлях. 

Ес-ес-ес, ес-ес-ес – 
мы паедзем хутка ў лес. 

Ён-ён-ён, ён-ён-ён – 
падае далоню клён. 

Ок-ок-ок, ок-ок-ок – 
скінуў жолуд нам дубок. 

Ёс-ёс-ёс, ёс-ёс-ёс – 
будзе ў нас шчасьлівы лёс. 

Ас-ас-ас, ас-ас-ас – 
мы ўзьбярэмся на Парнас. 

Бом-бом-бом, бом-бом-бом – 
будзем піць жыцьцё нагбом. 

Забаўлянкі

Лес, палянка, 
Горка, ямка, 
А там халодная вадзіца. 
(Малому дзіцятку кудлацяць валасы, потым гладзяць па лобіку, водзяць пальцам па носіку, па роціку, казычуць пад шыйкай і кажуць гэтыя словы.) 

Мішка, Грышка і Шчыпай 
Ехалі на лодцы. 
Мішка, Грышка патанулі, 
Хто застаўся ў лодцы? 
(Дзіцё адказвае "Шчыпай", і яго пачынаюць шчыпаць) 

Хоп-дзюк, хоп-дзюк, 
А я добры дзяцюк. 
І на конікі канюх, 
І на волікі пастух, 
І на качкі стралец, 
І на дзевак маладзец. 

Я пашыю гусьцы тапкі, 
Бо памерзлі ў гусьцы лапкі. 
О-я-яй, о-я-яй, 
Гуська, тапкі абувай. 

Паня сына радзіла, 
На коніка садзіла. 
Канёк вараненькі, 
Панічок маленькі. 
Гуца конік да вады, 
Шаўковыя павады. 
Канёк не напіўся, 
Панічок зваліўся. 

Гоп, гоп, гоп… 
Еду я на коніку. 
Скок, скок, скок… 
Еду я да доміка. 
Гоп, гоп, гоп… 
А ў доміку госці. 
Скок, скок, скок, 
Паны ды ягамосці. 

Кую, кую ножку - 
Паедзем у дарожку, 
За чатыры мілі, 
Па масла, па сыры, 
Дарожка крывая, 
Кабылка храмая, 
А ножка малая. 

Кую, кую пятку, 
Я паеду к татку. 
А ў нашага татка 
Ды на гары хатка. 
І садок, і мядок, 
І цыбулькі градка. 

Кую, кую ножку, 
Паеду ў дарожку, 
Дарожка крывая, 
Кабылка сляпая. 
Еду, еду, еду, 
Ніяк не даеду. 
Прыпрагу сароку, 
Паеду далёка, 
У новай кашулі, 
Да свайго дзядулі. 
Дзед дасць піражочак 
І сыра кусочак. 

Шла каза рагатая, 
Парола дзіця пузатае, 
Шоў следам ваўчок, 
Шчыпнуў за бачок. 

Заклічкі і прыгаворы

Бусел, бусел калода, 
Што заўтра будзе – 
Дождж ці пагода? 
Калі сонейка – кружыся, 
Калі дожджык, то садзіся. 
*** 
Грыбочкі, грыбочкі, 
Пакажыце лабочкі. 
Я вас не пакіну – 
Забяру ў карзіну. 
Чужыя грыбы пад імхом, 
А мае вярхом, вярхом. 
Чужыя грыбы пад лісточкам, 
А мае грыбочкі пад кусточкам. 
Чужыя грыбы пад лазінку, 
А мае ў карзінку. 
*** 
Слімак, слімак, 
Дастань рожкі, 
Дам грошык на дарожку. 
*** 
Смоўжык, смоўжык, 
Выстаў рожкі – 
Я табе дам 
Два пірожкі. 
*** 
Пацягунушкі, пацягунушкі, 
Папярок талстунушкі, 
А ў ножкі хадунушкі, 
А ў ручкі хватунушкі, 
А ў раток гаварок, 
А ў галоўку разумок. 
*** 
Каб нам ікалку прагнаць, 
Трэба тры разы сказаць: 
«Ехала ікалка 
На рабой кабыле, 
Кабыла ўпала – 
Ікалка прапала». 

Сонечны кошык

Дзед Мароз

Дзед Мароз прыйшоў здалёк, 
На ставок паклаў лядок. 
І ставок пад тым лядком 
Зазвінеў, 
Бо стаў ... . 


Зімку ўсю 
Па коўзкім лёдзе 
Мы напару шпарка ходзім. 
Мчым па рэчцы нацянькі: 
Мы – двайняты, 
Мы – ... . 
 

Зіма

З зубамі, 
Але не бабёр, 
Лес валіць, 
Але не тапор. 
Гудзе, 
Звініць, 
Кусаецца, 
Як з дрэвам 
Сустракаецца. 
 

Мышка

Прыцягнула мышка 
Кніжку – 
Падвучыць 
Дачку-малышку 
– Не трымай яе ў гразі, 
А па літарцы 
Грызі. 

Галкі селі на арэлі – 
Санцапёк не мог сагнаць. 
Гэтак галкі загарэлі – 
Іх здалёку не пазнаць. 
 

Хамяк

Ой, чаму ж у хамяка 
Стала тоўстаю шчака? 
Разбалеўся, можа, зуб? 
За шчаку напхаў ён круп. 
І паскардзіцца наўрад: 
За шчакой 
Ягоны склад. 
 

Мікола Чарняўскі. 
З кнігі "Сонечны кошык" 
Змешчана з дазволу выдавецтва "Мастацкая літаратура".

https://www.youtube.com/watch?v=RkhzDyPCDdo

Знаете ли вы, что...

Самые яркие страницы белорусской истории, уникальная природа, самобытная культура и личности, изменившие мир…

Национальный парк «Припятский» – единственное место на планете, где существуют первобытные пойменные дубравы. 

В национальном парке практически в первозданном состоянии сохранились уникальные пойменные ландшафты Белорусского Полесья – с дюнами, котловинами и ложбинами, где среди дубрав и ясенников расположено более 30 озер. На Полесье также сохранились самые большие естественные болота в Европе. Наиболее крупные из них – Званец (150 кв. км) и Дикое (80 кв. км).

Беловежская пуща – самый крупный древний лес Европы.

Сведения о пуще встречается еще у античного историка Геродота (5 в. до н.э.) и в Ипатьевской летописи (983 г.). В конце XIV в. великий князь Великого княжества Литовского Ягайло объявил пущу заповедной и установил запрет на охоту. Древний лес охраняется уже 600 лет. В Беловежской пуще насчитывается около 2 тысяч деревьев-великанов. Некоторые из них появились еще до открытия Колумбом Америки! Беловежская пуща включена в список всемирного наследия ЮНЕСКО.

Несвиж - принадлежал одному из богатейших в Европе роду Радзивиллов

Многим в своем неповторимом облике Несвиж обязан творениям итальянского архитектора Яна Джаванни Марии Бернардони. По его проектам в XVI веке возведены замок и фарный костел Божьего тела – первое на территории Речи Посполитой сооружение в стиле барокко. В храме находится один из крупнейших в Европе некрополь княжеского рода, насчитывающий 102 саркофага членов семьи Радзивиллов. Несвижский замок включен в список всемирного наследия ЮНЕСКО.

В Беларуси обитает крупнейшая в мире популяция зубров

 Эти животные самые тяжёлые и крупные наземные млекопитающие на европейском континенте, последние европейские представители диких быков. Микола Гусовский написал свою знаменитую «Песню про зубра» по заказу Папы Римского Льва X, который хотел услышать правдивое поэтическое слово про охоту на зубров. Наибольшее количество зубров обитает в Беловежской пуще.

Один из трех восточнославянских софийских соборов находится в Беларуси

Этот монументальный памятник архитектуры построен в Полоцке между 1044–1066 годами при князе Всеславе Брячиславиче, прозванном Чародеем, как символ равенства с самыми влиятельными древнерусскими городами – Киевом и Новгородом, где также были возведены соборы в честь святой Софии.

Белорусы одними из первых в Европе, еще в 1517 году, имели свою печатную Библию

Белорусский первопечатник Франциск Скорина свою издательскую деятельность начал в Праге, где напечатал 23 иллюстрированные книги Библии в переводе на старобелорусский язык. В начале 1520-х годов переехал в Вильно и основал типографию. В ней напечатаны «Малая подорожная книжица» и Апостол. Ренессансные издания Скорины выделяются высоким качеством печати, своеобразными иллюстрациями и гравюрами, шрифтом и другими компонентами издательской эстетики и мастерства.

Четырнадцать Нобелевских лауреатов имеют белорусские корни

Эта самая престижная международная премия существует уже более 100 лет и за это время была вручена представителям самых разных стран. Имена многих нобелевских лауреатов с белорусскими корнями известны сейчас всему миру. Это, в частности, лауреаты Нобелевской премии по экономике, химии и физике – Жорес Алфёров, Саймон Кузнец, Аарон Клуг; лауреаты Нобелевской премии мира – Ицхак Рабин, Менахем Бегин и Шимон Перес.

Уроженец Беларуси Тадеуш Костюшко – национальный герой Беларуси, Польши и США

Тадеуш Костюшко за свою блистательную карьеру был соратником отца-основателя США Вашингтона и национального героя Франции Лафайета, получал предложения о сотрудничестве от французского императора Наполеона I и русского царя Александра I, но отказал им. Костюшко стал активным участником многих значимых исторических событий: в 1776–83 годах добровольно участвовал в войне за независимость США; в 1794 году возглавил национально-освободительное восстание в Речи Посполитой.

Партизанское движение в Беларуси в годы Второй мировой войны было самым мощным в Европе

Уже в 1943 году партизаны контролировали около 60% территории республики. На территории Беларуси в годы Второй мировой войны действовал самый крупный в Европе еврейский партизанский отряд, организованный братьями Бельскими. О реальных событиях, связанных с деятельностью отряда, рассказывает фильм американского режиссера Эдварда Цвика по сценарию Клея Формана «Сопротивление», премьера которого прошла в январе 2009 года.

Реликвию белорусов – слуцкие пояса – ткали только мужчины

И носили пояса только мужчины и даже повязывать владельцам помогали только мужчины. Ходило поверье, что если женская рука коснется драгоценных нитей, ткань потускнеет и пояс можно будет сразу выбросить. Знаменитые пояса выпускала не только слуцкая мануфактура. Но даже во Франции в Лионе пояса делали «по типу слуцких» и даже ставили «слуцкую» метку.

НЕКАЛЬКІ ЦІКАВЫХ ФАКТАЎ ПРА РОДНУЮ МОВУ
1. Беларускі ставіцца да усходнеславянскім мовам. Выкарыстоўваецца ён, у асноўным, у Рэспубліцы Беларусь, дзе з'яўляецца дзяржаўнай. Таксама невялікая колькасць носьбітаў пражывае ў Украіне, Польшчы і Чэхіі. На сённяшні дзень беларускім валодае прыблізна 6,5 мільёнаў чалавек (па дадзеных 2009 года). Пры гэтым колькасць носьбітаў паступова скарачаецца.

2. Беларуская мова мае адразу тры алфавіту — гэта кірыліца, лацінка і арабская вязь. Першая выкарыстоўвалася яшчэ з 14-га стагоддзя, лацінка прыйшла пазней, калі тэрыторыя сучаснай Беларусі ўваходзіла ў склад Вялікага Княства Літоўскага. Што ж тычыцца арабскай пісьменнасці, то яна ўзнікла ў 16-м стагоддзі, дзякуючы літоўскім татарам, якія перанялі мясцовае прыслоўе, але захавалі звыклыя ім арабскія літары.

3. Лічыцца, што працэс вылучэння беларускага ў самастойны мову пачаўся ў 14-м стагоддзі. Менавіта тады быў сфармаваны заходнерускі літаратурна-пісьмовы мову, які сёння называюць старабеларускіх. Да 1696 года ён быў адным з афіцыйных моў Вялікага Княства Літоўскага (разам з лацінскім і польскім). Затым, пасля падзелу Рэчы Паспалітай заходнерускі быў выцеснены рускай мовай.

4. Доўгі час беларускі існаваў выключна як мова простага люду, выжыў насуперак пастаяннаму ціску з боку рускага і польскага. У 19-м стагоддзі ён быў фактычна адноўлены зноўку, намаганнямі прадстаўнікоў інтэлігенцыі. Але выкарыстоўваць яго для выдання кніг і газет стала магчымым толькі пасля рэвалюцыі 1905 года. Да гэтага моманту беларускі не прызнаваўся з боку Расеі як самастойны мову. Яго лічылі толькі адным з гаворак рускай.

5. Беларускую мову захаваў вялікую колькасць слоў з старажытнаславянскімі каранямі. Адначасова з гэтым у ім вельмі шмат запазычанняў з польскай і рускай моў, а таксама нямецкага і ўсюдыіснай латыні.

6. У сучаснай беларускай мовы існуюць дзве граматычныя нормы — афіцыйная арфаграфія і г. зв. тарашкевіца, вядомая таксама і як класічнае напісанне. З'явілася апошняя ў 1918 годзе намаганнямі палітычнага дзеяча, мовазнаўцы і перакладчыка Б. А. Тарашкевіча. Неабходнасць узнікла ў сувязі з атрыманнем Беларуссю незалежнасці, у выніку чаго была ўтворана Беларуская Народная Рэспубліка. Тарашкевіца афіцыйна выкарыстоўваўся да 1933 года, калі была праведзена рэформа беларускай мовы, якая атрымала неафіцыйную назву «наркамаўка». Яе адметнай асаблівасцю стала гвалтоўнае ўкараненне некаторых нормаў, уласцівых рускай мове.

7. Адной з адметных асаблівасцяў беларускага з'яўляецца літара Ўў (у кароткае або «нескладовае»). Больш таго — гэтая літара стала своеасаблівым сімвалам мовы, у 2003 годзе ёй нават усталявалі помнік у Полацку. Таксама яе ахвотна выкарыстоўваюць у якасці лагатыпа розныя медыяпраекты, звязаныя з беларускай мовай.

8. Сёння афіцыйная рэдакцыя беларускай мовы рэзка асуджаецца многімі прадстаўнікамі беларускай інтэлігенцыі. Многія з іх лічаць «наркомовку», навязанай і дрэнна адпаведнай рэаліям жывога мовы. Так што хоць тарашкевіца і не была прызнана афіцыйна, на ёй выдаецца ўсё больш друкаванай прадукцыі. Таксама менавіта на яе былі ажыццёўлены пераклады многіх класічных твораў. Пры гэтым «наркамаўка» лічыцца нягнуткая і ненатуральнай.

9. Існуе таксама і такое паняцце, як «трасянка» — так называецца грубая сумесь рускай і беларускай моў. Тэрмін узнік 80-х гадах мінулага стагоддзя, хоць упершыню пра падобнай моўнай сумесі зоговорили яшчэ ў 30-х гадах. Слова «трасянка» адбываецца ад назвы нізкаякаснага сена, атрыманага ў выніку змешвання сухой травы з свежескошенной. Падобнае з'ява існуе і ў суседняй Украіне, дзе бессістэмную змешванне ўкраінскага і рускай моў называюць «суржык».

10. На сённяшні дзень беларускі перажывае далёка не самыя лепшыя часы. Лік размаўлялых на ім імкліва скарачаецца, памяншаецца колькасць навучальных устаноў, у якіх бы вялося навучаньне на гэтай мове.